O'simliklar geografiyasi

Kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan nashr etilgan bo'lib, Termiz Davlat universiteti Tabiiyot-Geografiya fakultetining Botanika kafedrasi uchun mo'ljallangan "O'simliklar geografiyasi" fanidan maruza matnidir. Ushbu matn biologiya ta'lim yo'nalishi talabalari uchun mo'ljallangan va o'simliklar geografiyasi fanining barcha jabhalarini qamrab oladi.

Asosiy mavzular

O`simliklar geografiyasi fanining predmeti vazifalari va rivojlanish tarixi.: O`simliklar geografiyasining asosiy vazifalari, predmeti, rivojlanish tarixi, boshqa fanlar bilan aloqasi va fanning bo`limlari haqida ma'lumot beriladi. Fanning tarixiy rivojlanish bosqichlari va bu sohada hissa qo`shgan olimlarning ishlari tahlil qilinadi.
O`simliklarning rivojlanishi va tarkalishiga ta'sir etuvchi abitik omillar.: Ushbu mavzu o`simliklar hayotiga ta'sir etuvchi abitik omillarni, ya'ni iqlim (yorug`lik, issiqlik, suv), tuproq va relef kabi omillarni qamrab oladi. Har bir omilning o`simliklarga ta'siri, ularning moslashuv mexanizmlari va geografik tarqalishdagi ahamiyati ko`rib chiqiladi.
Biotik omillar va usimliklarning xayotiy formalari.: Ushbu mavzuda o`simliklarning o`zaro munosabatlari, hayvonlar va mikroorganizmlarning o`simliklarga ta'siri, simbioz, parazitlik, raqobat kabi biotik omillar, shuningdek o`simliklarning hayotiy formalari (daraxtlar, butalar, o`tlar va h.k.) va ularning ekologik adaptatsiyalari haqida ma'lumotlar keltiriladi.
GEOBOTANIKA ASOSLARI VA TEKSHIRISH USULLARI.: Geobotanika fanining asosiy tushunchalari, vazifalari, tekshirish usullari, o`simliklar jamoalari (fitotsenozlar), biotsenozlar va biogeotsenozlar, ularning tarkibi, tuzilishi, klassifikatsiyasi va dinamikasi ko`rib chiqiladi. Geobotanik tekshirish usullari (maydon tadqiqotlari, o`simliklarni ro`yxatga olish, tahlil qilish va kartografiyalash) bayon etiladi.
O`simliklar jamoalari.: O`simliklar jamoalarining turlari, rivojlanishi, uning ichida qarama qarshiliklar va atrof muhitning ta'siri. Ushbu ta'sir natijasida jamoaning sharoitga moslashishi yoki o`zgarnshi mumkinligini ko'rib chiqadi
Er sharining o`simliklar koplami. Arktik (sovuq) saxro va Tundra zonasining o`simliklari.: Bu mavzu Arktika va Tundra zonalari o`simliklarining geografik tarqalishi, iqlimiy sharoitlari va asosiy o`simlik turlarini qamrab oladi. Arktik saxro zonasining o`simliklari, Tundra zonasining o`simliklari va ularning hayotiy moslashuvlari haqida ma'lumot beriladi
Mo`tadil iklimli shimoliy kenglik o`simliklari. Urmon zonasi.: Mo`tadil iqlimli shimoliy kenglik o`simliklari, ya'ni o`rmon zonasi, iqlimiy sharoitlari, geografik taqsimlanishi va xarakterli o`simlik turlarini o`rganadi. Ninabargli o`rmonlar, aralash o`rmonlar va bargli o`rmonlar kabi o`rmon turlari, ularning ekologik xususiyatlari va asosiy o`simliklari tasvirlanadi.
Urmondasht kichik zonasi. Dasht zonasi o`simliklari.: O`rmondasht kichik zonasi, joylashuvi, geografik taqsimlanishi va asosiy o`simliklari ko'rib chiqilgan.Dasht zonasi o`simliklari esa iqlimiy sharoitlari, tuproqlari va asosiy o`simlik turlari (efemerlar, kserofitlar va h.k) haqida ma'lumotlar bilan yoritilgan.
Cho`l zonasining o`simliklari.: Cho`l hududining sharoitlari va hududda o'sadigan o'simliklarning xususiyatlari, turli tiplariga e'tibor qaratiladi
So`btropik va Tropik zona o`simliklari.: Subtropik va tropik mintaqalarning geografik joylashuvi, asosiy iklimiy xususiyatlari yoritiladi. Ushbu hududlarga xos boʻlgan oʻsimlik turlari va turli hayotiy shakllari (daraxt, buta, liana) koʻrib chiqiladi.
Tog o`simliklari va ularning mintaqalarga bo`lib o`rganilishi.: Tog' ekotizimlarining balandlik mintaqalari, har bir mintaqaning o'ziga xos iqlimi va o'simliklari muhokama qilinadi. Quyi balandlikdagi o'rmonlardan tortib, yuqori balandlikdagi alp o'tloqlarigacha bo'lgan o'simliklar zonalari ko'rib chiqiladi.
Intrazonal o`simliklar.: Zonalik qonuniyatlariga bo'ysunmaydigan o'simliklar - o'tloqlar, botqoqliklar, voha o'simliklari va ularning zonal taqsimlanishi.