Маданиятшунослик
Ushbu kitob Oʻzbekistonda madaniyatshunoslik fanining shakllanishi va rivojlanish bosqichlarini, uning asosiy tushunchalari, tamoyillari va muammolarini yoritadi. Shuningdek, kitobda Oʻrta Osiyo xalqlari madaniyati, uning oʻziga xos xususiyatlari, jahon madaniyatiga qoʻshgan hissasi hamda Oʻzbekistonda milliy istiqlol gʻoyasining madaniy taraqqiyotga taʼsiri tahlil etiladi.
Asosiy mavzular
- Madaniyatshunoslik predmeti: Ushbu mavzu madaniyatshunoslik fanining oʻrganish obyekti, vazifalari, tuzilishi va boshqa ijtimoiy-gumanitar fanlar bilan aloqasini ochib beradi. Madaniyatning mohiyati, tuzilishi, funksiyalari va rivojlanish qonuniyatlari tahlil qilinadi.
- Madaniyat rivojlanishining umumiy qonuniyatlari: Mazkur mavzuda madaniyatning moddiy va maʼnaviy turlari, ularning oʻzaro bogʻliqligi, shuningdek, madaniyatning shaxs va jamiyat hayotidagi ahamiyati, madaniy boyliklar va qadriyatlar masalalari koʻrib chiqiladi. Madaniy jarayonning oʻziga xos xususiyatlari ham tahlil etiladi.
- Madaniy va maʼrifiy meros: Ushbu mavzu madaniy merosning mohiyati, ahamiyati va uni saqlash, oʻrganish va kelajak avlodlarga yetkazish masalalariga bagʻishlangan. Oʻzbekiston jamiyatini maʼnaviy yangilash jarayonida madaniy merosning oʻrni va roli ochib beriladi.
- Arxaik (ibtidoiy) madaniyat: Mavzuda insoniyat madaniyatining ilk bosqichi – arxaik madaniyatning xususiyatlari, shakllanishi va rivojlanish qonuniyatlari koʻrib chiqiladi. Ibtidoiy odamning dunyoqarashi, eʼtiqodlari, sanʼati va turmush tarzi tahlil etiladi. Oʻzbekiston hududidagi arxaik madaniyat yodgorliklari haqida maʼlumot beriladi.
- Oʻrta asrlarda Markaziy Osiyo madaniyati: Ushbu mavzu Markaziy Osiyoda islom dinining tarqalishi, arab xalifaligining madaniy taʼsiri, oʻrta asrlar davlatlarida (Somoniylar, Qoraxoniylar, Xorazmshohlar) ilm-fan, adabiyot va sanʼatning rivojlanishi, meʼmorchilik va shaharbnavislik masalalarini qamrab oladi. Shuningdek, soʻfiylik taʼlimotining oʻziga xos xususiyatlari ham tahlil qilinadi.
- Temur va Temuriylar davri madaniyati: Mazkur mavzu Temur va Temuriylar davrida madaniyat, ilm-fan, sanʼat va adabiyotning gullab-yashnashi, meʼmorchilikning yuksak darajaga koʻtarilishi, shuningdek, bu davrning jahon madaniyatiga qoʻshgan hissasi haqida maʼlumot beradi.
- XVII-XX asrlarda Oʻzbekiston madaniy taraqqiyoti: XVII-XX asrlarda Oʻzbekistonda xonliklar va amirliklar oʻrtasidagi siyosiy nizolar, iqtisodiy tanazzul, madaniy hayotga taʼsiri yoritiladi. Jadidchilik harakati, maʼrifatparvarlik gʻoyalari va ularning jamiyat taraqqiyotidagi roli tahlil etiladi. Rus mustamlakachiligining Oʻzbekiston madaniyatiga taʼsiri ham koʻrib chiqiladi.
- Milliy istiqlol gʻoyasi va Oʻzbekistonda madaniy taraqqiyot: Ushbu mavzuda Oʻzbekiston mustaqillikka erishgandan soʻng milliy istiqlol gʻoyasining shakllanishi, maʼnaviy tiklanish jarayonlari, taʼlim tizimidagi islohotlar, madaniy merosni asrash va rivojlantirish masalalari koʻrib chiqiladi. Madaniyat sohasidagi davlat siyosatining ustuvor yoʻnalishlari belgilab beriladi.