Die typologischen besonderheiten des satzgliedes im deutschen und Karakalpakischen
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi davlat tili nemis tili va uning sintaksisi, jumladan gap bo'laklariga bag'ishlangan. Unda gapning tuzilishi, gap bo'laklarining o'rni va ularning sintaktik funksiyalari tipologik-qiyosiy nuqtai nazardan o'rganilgan. Kitobda nemis va qoraqalpoq tillaridagi gap bo'laklarining o'xshashlik va farqlarini aniqlashga alohida e'tibor qaratilgan. Shuningdek, german va turkiy tillarining grammatik tuzilishidagi o'ziga xosliklar ko'rsatib o'tilgan.
Asosiy mavzular
- Gap bo'laklari: Gap bo'laklari sintaksisning asosiy elementlaridan biri sifatida ko'rib chiqiladi. Ularning gap tuzilishidagi roli, turlari (bosh va ikkinchi darajali bo'laklar), sintaktik munosabatlari va grammatik shakllari aniqlanadi.
- Bosh bo'laklar (ega va kesim): Ega va kesim gapning grammatik asosini tashkil etishi, ularning ifodalanish usullari (ot, sifat, olmosh va boshqalar), shuningdek, nemis va qoraqalpoq tillarida ega va kesim orasidagi moslashuv (kelishik, son, shaxs) xususiyatlari yoritiladi.
- Ikkinchi darajali bo'laklar (aniqlovchi, to'ldiruvchi, hol): Ikkinchi darajali bo'laklarning gap tarkibidagi vazifasi, turlari (vositali va vositasiz to'ldiruvchi, o'rin, payt, sabab holatlari va boshqalar), ifodalanish usullari (kelishiklar, predloglar, yuklamalar) va gapdagi o'rni qiyosiy tahlil qilinadi.
- Tipologik xususiyatlar: Nemis tili flektiv til, qoraqalpoq tili esa agglyutinativ til ekanligi, bu fakt gap bo'laklarining grammatik shakllanishi va sintaktik munosabatlariga ta'sir etishi ko'rsatiladi. Tillardagi universal va o'ziga xos xususiyatlar aniqlanadi.