Unli va undosh fonemalar taraqqiyoti
Ushbu kitob o'zbek tili unli va undosh fonemalarining tarixiy taraqqiyotini o'rganishga bag'ishlangan. Unda qadimgi turkiy tildan hozirgi o'zbek tiligacha bo'lgan davrda fonetik o'zgarishlar, singarmonizm qonuniyatlari, undoshlar va unlilarning o'ziga xos xususiyatlari tahlil qilingan. Kitobda turli davrlarga oid yozma manbalar asosida fonetik o'zgarishlar dinamikasi ko'rsatilgan.
Asosiy mavzular
- Tarixiy fonetika haqida ma'lumot: Fonetikaning til qurilishidagi o'rni, tarixiy fonetikaning vazifalari, yozma manbalarning ahamiyati, olimlarning unlilar soni haqidagi qarashlari bayon etilgan.
- Tilimiz tarixidagi unlilar va ularning taraqqiyoti: Qadimgi turkiy, eski turkiy va eski o'zbek tillaridagi unlilar tizimi, singarmonizm qonuni, unlilarning talaffuzi va yozilishi, ayrim unlilarning o'zgarishi (masalan, ä, I, e, Ő, U) tahlil qilingan. Navoiy tilidagi unlilar haqida ma'lumot berilgan.
- Tarixiy fonetikadagi undoshlar va ularning taraqqiyoti: Qadimgi turkiy tildagi undoshlar tizimi, jarangli va jarangsiz undoshlar, undoshlarning talaffuzi, undoshlardagi o'zgarishlar, Navoiy tilidagi undoshlar (b, p, f, v, m, t, d, z, s, n, l, r, sh, j, dj, ch, k, g, q, g', ng, I, x, h), singarmonizmning undoshlarga ta'siri ko'rsatilgan.
- Singarmonizm hodisasi: Turkiy tillarda qadimdan mavjud bo'lgan singarmonizm hodisasining mohiyati, tovushlar ohangdoshligi, til oraliq va til oldilik, lablanganlik va lablanmaganlikning ahamiyati, tanglay uyg'unligi, undoshlardagi jaranglilik va jarangsizlik uyg'unligi kabi jihatlari tahlil qilingan.