Муҳаммад Азиз Марғилонийнинг Тарихи Азизи асари муҳим манба сифатида
Ushbu kitob O‘zbekistonning XIX asrdagi tarixiga oid bo‘lib, Qo‘qon xonligining Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olinishi va mustamlakachilik davri voqealarini o‘z ichiga oladi. Kitobda mahalliy tarixshunoslikning rivojlanishi, xalq hayoti, milliy ozodlik harakatlari, qo‘zg‘olonlar, o‘sha davrdagi ijtimoiy-siyosiy va ma’naviy muhit tahlil qilingan. Asarda Muhammad Aziz Marg‘iloniyning “Tarixi Aziziy” asari asosiy manba sifatida ishlatilgan.
Asosiy mavzular
- O‘zbekistonda tarixshunoslikning rivojlanish bosqichlari: Ushbu bobda O‘zbekistonda tarix fani rivojlanishining turli davrlari, sovet davridagi tarixiy talqinlar va mustaqillik yillarida tarixga bo‘lgan yangicha yondashuvlar haqida so‘z yuritiladi. Mahalliy tarixchilarning asarlari va ularning ahamiyati, shuningdek, tarixiy manbalarga xolisona baho berish masalalari ko‘rib chiqiladi.
- Qo‘qon xonligi tarixshunosligi: Ushbu mavzu Qo‘qon xonligining tarixiy manbalari, o‘zbek, tojik va fors tillarida yaratilgan tarixiy asarlar, ularning mualliflari va asarlarining mazmuni haqida ma’lumot beradi. Qo‘qon xonligining ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayoti, Rossiya bilan munosabatlari, mahalliy va xorijiy tadqiqotchilarning asarlari tahlil qilinadi.
- Tarixi Aziziy asari: Ushbu bob Muhammad Aziz Marg‘iloniyning “Tarixi Aziziy” asarining tahliliga bag‘ishlangan. Asarda xalq hayoti, urf-odatlari, ijtimoiy muammolari, Rossiya mustamlakachiligiga qarshi kurash, qo‘zg‘olonlar, ularning sabablari va oqibatlari tasvirlangan. Asarning tarixiy manba sifatidagi ahamiyati va o‘rganilish darajasi baholanadi.
- Xalq qo‘zg‘olonlari: Ushbu mavzu XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Turkistonda bo‘lib o‘tgan xalq qo‘zg‘olonlarining sabablari, mohiyati va oqibatlarini yoritadi. Qo‘zg‘olonlarning milliy ozodlik harakati sifatidagi ahamiyati, ularning bostirilishi va mustamlakachilik siyosatining kuchayishi tahlil qilinadi. Dukchi Eshon qo‘zg‘oloni kabi mashhur qo‘zg‘olonlarning tarixi va mohiyati ko‘rib chiqiladi.