Yoshga oid fiziologiyа
Ushbu kitobda O'zbekiston Respublikasi Xalq ta'limi vazirligi tomonidan tasdiqlangan "Yoshga oid fiziologiya" fanidan ma'ruzalar matni keltirilgan. Unda yosh organizmning fiziologik xususiyatlari, o'sish va rivojlanish qonuniyatlari, nerv sistemasi, sezgi organlari, endokrin sistema, tayanch-harakat apparati, yurak-tomir sistemasi, nafas olish organlari, ayirish organlari, modda va energiya almashinuvi kabi mavzular yoritilgan. Kitob pedagogika institutlari talabalari uchun mo'ljallangan.
Asosiy mavzular
- O'sish va rivojlanish qonuniyatlari: O'sish va rivojlanish tushunchasi, yoshga oid davrlar, geteroxroniya, akseleratsiya, irsiyat kabi masalalar ko'rib chiqiladi. O'sishning yoshga oid chegaralari, funktsional o'zgarishlar, morfologik rivojlanish jarayonlari haqida ma'lumot beriladi.
- Nerv sistemasi fiziologiyasi: Nerv sistemasining tuzilishi, periferik nerv sistemasi, orqa miya kabi mavzular o'rganiladi. Nerv tolalari, neyronlar, sinapslar haqida ma'lumot beriladi. Nerv sistemasining evolyutsion taraqqiyoti va tashqi muhit bilan bog'lanishi ko'rib chiqiladi.
- Sezgi organlari fiziologiyasi: Sezgi organlarining umumiy tuzilishi va funktsiyalari, ko'rish, eshitish, ta'm bilish, hid bilish, teri sezgilari kabi analizatorlar faoliyati yoritiladi. Sezgi organlari gigienasi masalalari ko'rib chiqiladi.
- Endokrin sistema fiziologiyasi: Endokrin sistemasining ahamiyati, gipofiz, qalqonsimon bez, qalqonsimon oldi bezlari, buyrak usti bezlari, jinsiy bezlar faoliyati o'rganiladi. Gormonlar va ularning organizmga ta'siri ko'rib chiqiladi.
- Tayanch-harakat sistemasi: Suyak, tog'ay va muskullar tuzilishi va funktsiyalari o'rganiladi. Skeletning yoshga bog'liq xususiyatlari, muskullarning harakatlanishdagi roli ko'rib chiqiladi.
- Yurak-tomir sistemasi fiziologiyasi: Yurak va tomirlar tuzilishi, kon aylanish doiralari, yurakning ishlash mexanizmi, qon bosimi, puls kabi ko'rsatkichlar yoritiladi. Yurak-tomir sistemasi kasalliklari va ularning oldini olish masalalari ko'rib chiqiladi.
- Nafas olish fiziologiyasi: Nafas olish yo'llari tuzilishi va funktsiyalari, o'pkaning tuzilishi va gaz almashinuvi jarayoni o'rganiladi. Nafas olish harakatining boshqarilishi, nafas olish gigienasi masalalari ko'rib chiqiladi.
- Ayirish organlari fiziologiyasi: Buyraklar tuzilishi va funktsiyalari, siydik hosil bo'lish jarayoni, siydik yo'llari va siydik chiqarish kanali faoliyati yoritiladi. Ayirish organlari kasalliklari va ularning oldini olish masalalari ko'rib chiqiladi.
- Modda almashinuvi: Oqsillar, yoglar, uglevodlar, vitaminlar va suv-tuz almashinuvi jarayonlari, ularning organizmdagi roli o'rganiladi. Moddalar almashinuvining buzilishi va ularning oqibatlari ko'rib chiqiladi.