Maynaning ekologiyasiga doir materiallar
Ushbu maqolada Samarqand shahri va Urgut tumani Ettiuyli soy sharoitida maynaning ekologiyasiga oid ma'lumotlar keltirilgan. Shahar va tog'li sharoitda maynaning tuxum bosish va polaponlarini tuxumdan ochib chiqish muddatlarida farqlar borligi aniqlangan. Maynalar uya qurishi, tuxum qo'yishi, polaponlarining rivojlanishi, oziqlanishi va geografik zonalarda tuxumdan polaponlarining chiqishi turlicha bo'lishi kabi masalalar ko'rib chiqiladi.
Asosiy mavzular
- Uya hududini egalash va uya qurilishi: Maynalar kuzning oktyabr, noyabr oylarida va qish oylarida asosan gala - gala bo'lib yashashadi. Ko'payish davri kelganda qushlar juftlarga ajralib, uya qurish uchun qulay bo'lgan joylarni izlashadi. Uya asosan ventilyasion teshiklar, daraxt kovaklari, devor yoriqlari, shiftlarning osti, tarnovlar ular uchun eng sevimli joylar hisoblanadi.
- Mayna uyalarining o'lchamlari: Mayna uyalarining tashqi diametri, ichki diametri, chuqurligi, balandligi va uyaning yerdan balandligi kabi o'lchamlari keltirilgan. Uya materiali sifatida xas-xashaklar, jun, pat, ip tolalari qog'oz va polietilen bo'laklari ishlatiladi.
- Tuxum qo'yish va bosish muddatlari: Mayna uyasida erta bahordan havorang ovalsimon tuxum qo'yadi. Mayna tuxumlarini aprel oyning o'rtalaridan boshlab qo'ya boshlaydi (20 apreldan 15 maygacha). Mayna tuxumlarining og'irligi va o'lchami (mm va grammda) jadvalda keltirilgan.
- Polaponlarni ochib chiqishi va postembrional rivojlanishi: Mayna jo'jalari tuxumdan chiqqan vaqtda tanasi yalang'och, qizg'ish rangda, tanasida faqat embrional patlar bo'ladi. Mayna polaponlarining massasi birinchi kundan o'rtacha 6,85, 7 kungacha 44,57 ga oshgan, har kuni o'rtacha 5,4 % oshgan.
- Polaponlarini oziqlantirishi: Maynalar uya davrida polaponlarini hasharotlar bilan boqib, katta foyda keltiradi. Kuzatuvchilar shuni ko'rsatdiki maynalar 3 – 4 kunlik bolalariga bir kun davomida 105 – 120 marta va 10 kunlik polaponlariga esa bir kunda 195 – 210 marta oziqa olib keltirgan.
- Har xil geografik zonalarda tuxumdan polaponlarining chiqishi: Samarqand shaxrida 14 – 15 kunni tashkil etadi. Urgut tumani Yetti uyli soy qishlog'ida 15 – 16 kunni tashkil etadi.