Основы языкознания
Ushbu kitob tilshunoslikning asosiy tushunchalari, tamoyillari va sohalariga bag‘ishlangan bo‘lib, tilshunoslikning fan sifatida shakllanishi, rivojlanishi va jamiyatdagi o‘rni kabi masalalarni qamrab oladi. Kitobda tilshunoslikning boshqa fanlar bilan aloqasi, tilning tuzilishi, tarixi va jamiyat bilan o‘zaro ta’siri chuqur tahlil etiladi. Shuningdek, unda fonetika, leksikologiya, grammatika va frazeologiya kabi tilshunoslikning asosiy bo‘limlari batafsil yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Tilshunoslik fan sifatida: Tilshunoslikning predmeti, vazifalari va boshqa fanlar bilan aloqasi, shuningdek, tilshunoslikning asosiy yo‘nalishlari va bo‘limlari haqida ma’lumot beriladi. Tilshunoslikning tarixi, rivojlanish bosqichlari va asosiy oqimlari ham ko‘rib chiqiladi.
- Tilning jamiyatdagi o‘rni: Tilning insonlar o‘rtasidagi muloqot vositasi sifatidagi ahamiyati, jamiyatning madaniy va ijtimoiy hayotidagi roli, til va tafakkur o‘rtasidagi munosabatlar, shuningdek, tilning ijtimoiy funksiyalari (ijtimoiy integratsiya, differentsiatsiya) tahlil qilinadi.
- Tilning tuzilishi va tizimi: Tilning fonetik, leksik, grammatik va sintaktik sathlari, ularning o‘zaro bog‘liqligi va tizimli xususiyatlari, til birliklarining o‘zaro munosabatlari (sintagmatik, paradigmatik), shuningdek, til tizimining asosiy tamoyillari (izchillik, ziddiyat) ko‘rib chiqiladi.
- Leksikologiya: So‘zning ma’nosi, semantik tuzilishi, ko‘p ma’nolilik (polisemiya), omonimiya, sinonimiya, antonimiya kabi hodisalar, shuningdek, so‘zning uslubiy xususiyatlari, leksikografiya (lug‘atshunoslik) va lug‘atlarning turlari haqida ma’lumot beriladi.
- Grammatika: So‘z turkumlari, ularning morfologik va sintaktik xususiyatlari, gap tuzilishi, gap bo‘laklari, gapning grammatik asoslari, sintaktik munosabatlar, shuningdek, gap turlarining tasnifi (darak gap, so‘roq gap, buyruq gap) tahlil qilinadi.
- Frazeologiya: Frazeologik iboralarning ma’nosi, tuzilishi, turlari (frazeologik birikmalar, frazeologik butunliklar), shuningdek, frazeologizmlarning uslubiy xususiyatlari va tilning boyitilishidagi o‘rni haqida ma’lumot beriladi.