Мировое хозяйство
Ushbu kitobda jahon xo‘jaligining mohiyati, shakllanishi va rivojlanish bosqichlari ko‘rib chiqiladi. Unda jahon iqtisodiyotining asosiy tendensiyalari, xalqaro iqtisodiy aloqalarning qonuniyatlari va rivojlanish tendensiyalari, shuningdek, jahon xo‘jaligining shakllanish tarixi va uning rivojlanish bosqichlari tahlil qilinadi.
Asosiy mavzular
- Jahon xo‘jaligining mohiyati: Jahon iqtisodiyoti - bu milliy xo‘jaliklarning majmui bo‘lib, turli xil jahon xo‘jalik aloqalari bilan birlashtirilgan. Tashqi iqtisodiy bitimlar ichki bitimlarning mantiqini davom ettiradi: u yerda ham, bu yerda ham bitta maqsad ko‘zda tutiladi - iste’molchilar uchun foydalilikni va ishlab chiqaruvchilar uchun daromadni maksimal darajaga yetkazish. Xalqaro bitimlar xorijiy valyutada hisob-kitoblarni talab qiladi, bu esa o‘z navbatida ichki valyutaga ma’lum kurs bo‘yicha konvertatsiya qilinadi. Milliy hukumatlar xalqaro bitimlarga har qanday cheklovlar kiritishi mumkin, lekin ularni ichki bitimlarga qo‘llamaydi. Har bir mamlakat pul-kredit va fiskal siyosat olib boradi, bu esa inflyatsiya sur’atlariga, iqtisodiy o‘sishga, bandlik darajasiga ta’sir qiladi.
- Jahon xo‘jaligining shakllanishi: Dunyo xo‘jalik aloqalari o‘z boshlanishini ming yillar davomida hisoblangan jahon savdosidan oladi. Geografik kashfiyotlar kapitalning dastlabki to‘planishiga olib keldi. XVI asr davomida yevropaliklarga ma’lum bo‘lgan hudud 6 barobar ko‘paydi. Tovarlar aylanmasiga ulkan miqdordagi yangi massalar jalb qilindi. Yevropa kapitali yanada to‘liq qonli, hayotiy bo‘lib bordi. Sanoatga kirib, u manufaktura kapitalizmining rivojlanishini jadallashtirdi.
- Jahon xo‘jaligining rivojlanish bosqichlari: Jahon xo‘jaligi o‘z shakllanishi va rivojlanishida uzoq va murakkab yo‘lni bosib o‘tdi. Ba’zi tadqiqotchilar uning paydo bo‘lishini Rim imperiyasi davriga bog‘lashadi. Boshqa olimlar jahon xo‘jaligining ishlashini XV—XVI asrlardagi Buyuk geografik kashfiyotlardan hisoblashadi. Aynan shu kashfiyotlar qimmatbaho toshlar, ziravorlar, olijanob metallar, qullar bilan xalqaro savdoning jadal rivojlanishiga olib keldi. Hozirgi zamon jahon xo‘jaligi sanoat inqilobidan keyin, kapitalizmning o‘zining monopolistik bosqichiga o‘tishi jarayonida paydo bo‘ldi.