Jahon mamlakatlarining iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi
Ushbu kitob iqtisodiy va ijtimoiy geografiya fanining asosiy tushunchalari, dunyo mamlakatlarining iqtisodiy rivojlanish darajalari, tabiiy resurslari va aholisi, transport tizimi va tashqi iqtisodiy aloqalari haqida ma'lumot beradi.
Asosiy mavzular
- Jahon iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasiga kirish: Bu mavzu iqtisodiy geografiya fanining asosiy tushunchalari, tadqiqot metodlari, fanlar bilan aloqalari va ahamiyatini ochib beradi. Iqtisodiy geografik tadqiqotlar iqtisodiy rivojlanishni ilmiy asoslashga qaratilganligi ta'kidlanadi.
- Dunyo yuzining siyosiy xaritasining shakillanishi va rivojlanish bosqichlari. Dunyoning xozirgi zamon siyosiy xaritasi: Bu mavzu dunyo siyosiy xaritasining shakllanish bosqichlari, miqdoriy va sifat o'zgarishlari, asosiy ob'ektlari, davlatlarning hududlari va davlat tuzumi, mamlakatlar tipologiyasi va asosiy tiplarining qisqacha tarifi haqida ma'lumot beradi. Qadimgi, o'rta asrlar, yangi davr va eng yangi davr siyosiy xaritalarining xususiyatlari ko'rib chiqiladi.
- Rivojlangan va rivojlanayotgan davlatlar. Yangi industrial davlatlar: Bu mavzu jahon mamlakatlarining iqtisodiy rivojlanganlik darajasiga binoan tiplarini ko'rib chiqadi. Etti davlat, iqtisodiy ko'rsatkichlari yuqori bo'lgan mamlakatlar, yangi industrial mamlakatlar va ularning xususiyatlari, ularning iqtisodiy rivojlanish modellari tahlil qilinadi.
- Dunyo siyosiy xaritasining ahamiyati: Siyosat so'zining ma'nosi, dunyo mamlakatlarining shakllanishi va rivojlanishidagi jarayonlar, davlat tuzumi va boshqarish shakllari tahlil qilinadi. Siyosiy xaritaning ahamiyati, O'zbekistonning dunyo siyosiy xaritasidagi o'rni ochib beriladi.
- Davlatlarning hududlari va davlat tuzimi: Davlat hududi, xalqaro va aralash tartibdagi hududlar, davlat hududining suvlik va havo bo'shliqlari, davlat chegaralari va ularning daxlsizligi, davlat tuzumi, monarxiya va respublika shakllari, unitar va federativ davlatlar haqida tushunchalar beriladi.
- Dunyo mamalakatlari tipologiyasi: Dunyo mamlakatlarining miqdor va sifat ko'rsatkichlari, ularning o'xshashlik va farqlarini aniqlab, mamlakatlarni turli tiplarga ajratish usullari, mamlakatlar tipini bir yoki bir necha muhim mezonlarga asoslanib aniqlash, BMT tomonidan ishlab chiqargan tipologiyalar haqida ma'lumot beriladi.
- Jahon aholisi. Mexnat resurslari: Aholining jamiyat taraqqiyotidagi ahamiyati, ayrim tarixiy davrlardagi soni va dinamikasi, tabiiy harakatiga xos umumiy va regional xususiyatlar, yosh-jins tarkibi va mehnat resurslarining shakllanishi, irqiy, etnik va diniy tarkibi, ta'limiy darajasi, hududiy joylashishi, migratsiyasi va urbanizatsiya jarayoni haqida ma'lumotlar beriladi.
- Jahon sub regionlari va ayrim davlatlariga iqtisodiy va ijtimoiy tarif: Markaziy Osiyo davlatlari, ularning iqtisodiy geografik o'rni, tabiiy sharoiti va resurslariga baho, aholisi va uning joylashuvi, xo'jaligining rivojlanish xususiyatlari, ichki tafovutlari, MDH davlatlarining tashqi iqtisodiy aloqalari, shuningdek, Yaponiya, Amerika Qo'shma Shtatlari (AQSh), Fransiya, Germaniya, Braziliya, Rossiya, Xitoy, Afrika davlatlari va boshqa davlatlar haqida ma'lumot beriladi.