Yeliklewishti woqi’ti’w

Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Xalq ta'limi vazirligi qoshidagi Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika institutining Qoraqalpoq tili va adabiyoti fakulteti Qoraqalpoq til bilimi kafedrasi 4-kurs talabasi Baltabayeva Gulmiraning "Umumiy til bilimi" fanidan mustaqil ishidir. Ishning mavzusi - "Yeliklovchi so'zlar". Ish fan o'qituvchisi F.I.K. S.Shinnazarova rahbarligida yozilgan.

Asosiy mavzular

Jobasi': Kirish, 7-sinfda yeliklovchi so'zlarni o'qitish metodikasi, 1.1.Yeliklovchi so'zlarning ma'nosiga qarab turlarini o'qitish, 1.2. Yeliklovchi so'zlarning grammatik xususiyatlarini o'qitish, Xulosa, Foydalanilgan adabiyotlar, Qo'shimchalar.
Yeliklovchi so'zlar: Yeliklovchi so'zlar o'zbek tilida boshqa so'z turkumlaridan o'ziga xos jihatlari bilan ajralib turadi. Ular aniq bir leksik ma'noga ega emas. Yeliklovchi so'zlar aniq leksik ma'noga ham, grammatik ma'noga ham ega bo'lmaganligi sababli, ma'noli so'zlar turkumiga ham, ko'makchi so'zlar turkumiga ham kirmaydi.
O'zbek tilida so'zlar: 1. Ma'noli so'zlar: ot, sifat, son, olmosh, ravish, fe'l, holat fe'llari. 2. Ko'makchi so'zlar: bog'lovchi, yuklama, predlog. 3. Modal so'zlar, undovlar, yeliklovchi so'zlar.
Yeliklovchi so'zlarni o'rganish: U. Yembergenovning "Hozirgi qoraqalpoq tilidagi yeliklovchi so'zlar" monografiyasida yeliklovchi so'zlarning fonetik, grammatik xususiyatlari, boshqa so'z turkumlaridan yasalishi, sintaktik vazifalari o'rganiladi. Shuningdek, monografiya oxirida yeliklovchi so'zlarning alifbo tartibidagi lug'ati keltirilgan.
Yeliklovchi so'zlarni o'qitish: O'qituvchi yeliklovchi so'zlarni quyidagicha tushuntirishi kerak: Yeliklovchilar undov so'zlar kabi ma'noli so'zlar turkumiga ham, ko'makchi so'zlar turkumiga ham kirmaydi. Ular kundalik turmushimizdagi har xil ko'rinish va tovushlarni ifodalash uchun ishlatiladi. Masalan: junlari jilt-jilt etib taralgan otlarga qaraganimizda ko'zimiz quvnaydi. Miltiq taq etib o'chdi. Qay qarasak, ustaxonada pi's-pi's tovushlar eshitiladi.
Yeliklovchi so'zlarni ajratish: Yeliklovchi so'zlarni boshqa so'z turkumlaridan ajratish uchun quyidagi mashqlarni bajarish mumkin: Misollar: Dirildegen odam. Jiltiradi ko'rindi. Qo'rqib qaltiradi. Jalt-jalt qaradi.
Yeliklovchi so'zlarning turlari: Yeliklovchi so'zlar tuzilishiga ko'ra turlarga bo'linadi: Dara yeliklovchi so'zlar, Jup yeliklovchi so'zlar, Yeliklovchi + fe'l (ko'makchi fe'l).
Yeliklovchi so'zlarning ma'nolari: Yeliklovchi so'zlarning ma'nolari: tutun chiqishi, yurish, sinish, kulish, bola, kulish, zat sesti, odamning so'zlashi, suv sesti, qamchi sesti, so'zlash, yurish, qurbaqa sesti, eshikning yopilishi.
Yeliklovchi so'zlarni tasniflash: Yeliklovchi so'zlar morfolofik tuzilishiga qarab tasniflanadi: dara, jup va takror.
Yeliklovchi so'zlarning turlari: 1. Jup yeliklovchilar: tars-tars, api'r-tapi'r, shati'r-shuti'r, g`an`g`i'r-gu`n`gir. 2. Takroriy yeliklovchilar: shaq-shaq, g`i'r-g`i'r, du`sir-du`sir, bi'j-bi'j. 3. Dara yeliklovchilar: tars, turs, bi'lsh, si'lq, shaq, taq, zi'n`q, pan`q.