Umumiy astronomiya
Ushbu kitob astronomiya faniga bag'ishlangan bo'lib, unda osmon jismlarining harakati, tuzilishi, vaqt o'lchash usullari, taqvimlar, Quyosh sistemasi va sayyoralarning harakatlari kabi mavzular yoritilgan. Kitob astronomiyaning asosiy tushunchalari va qonunlarini, shuningdek, Yerning harakati va yil fasllarining almashinishi, tutilishlar kabi hodisalarni tushuntirishga qaratilgan.
Asosiy mavzular
- Astronomiya fanining predmeti va asosiy vazifalari: Astronomiya fanining ta'rifi, vazifalari, bo'limlari (astrometriya, osmon mexanikasi, astrofizika), tarixiy rivojlanishi va asosiy masalalari (kosmik jismlarning o'rni, tuzilishi, rivojlanishi).
- Osmon sferasi, uning asosiy nuqtalari va chiziqlari: Osmon sferasi tushunchasi, sutkalik harakati, asosiy nuqtalari (zenit, nadir, qutblar), chiziqlari (gorizont, ekvator, meridian), geografik koordinatalar sistemasi.
- Gorizontal va ekvatorial koordinatalar sistemasi: Gorizontal va ekvatorial koordinatalar sistemalarining ta'rifi, balandlik, azimut, og'ish koordinatasi, soat burchagi, to'g'ri chiqish koordinatasi.
- Quyoshning sutkalik va yillik harakatlari: Quyoshning sutkalik va yillik harakatlarining ta'rifi, sabablari, ekliptika koordinatalar sistemasi, sferik trigonometriyaning asosiy formulalari.
- Vaqtni o'lchash asoslari: Yulduz vaqti, Quyosh vaqti, o'rtacha vaqt, vaqt tenglamasi, mahalliy vaqt, mintaqaviy vaqt, dunyo vaqti, dekret vaqti.
- Taqvimlar: Quyosh taqvimlari, Oy taqvimlari, Oy-Quyosh taqvimlari, Yulian va Grigoriy taqvimlari, taqvim eralari.
- Sayyoralarning ko'rinma harakati: Ptolomeyning geosentrik va Kopernikning geliosentrik dunyo tuzilish sistemalari, sayyoralarning konfiguratsiyalari.
- Sayyoralarning ko'rinma harakatlarini tushuntirish: Kepler qonunlari, sayyoralarning sinodik harakat tenglamasi.
- Sayyoralarning orbita elementlari: Ekliptika, haqiqiy va o'rtacha anomaliyalar, perigeliyning burchak uzoqligi, orbitaning katta yarim o'qi, ekssentrisitet, radius vektor.
- G'alayonlatuvchi kuch va g'alayonlangan harakat: Davriy va asriy g'alayonlar, Kepler qonunlaridan chetlangan harakatlar, Oy harakatini g'alayonlatuvchi kuchi, kosmik jismlar massalarini aniqlash.
- Kosmik jismlargacha bo'lgan masofani aniqlash: Parallaks, astronomik birlik, gorizontal parallaks, Quyosh paralaksi, yil parallaksi, astronomik masofa birliklari.
- Yoritgichlar shaklini va o'lchamini aniqlash: Yoritgichlar shaklini aniqlash usullari, Quyosh sistemasining tuzilishi, paralaktik ellips.
- Yerda yil fasllarini almashinishi: Yerning o'qi, presessiya va nutatsiya harakati, Yer o'qining harakati natijasida sodir bo'ladigan o'zgarishlar.
- Oy orbitasi va uning g'alayonlari: Oyning Yer atrofidagi harakati, librasiyalar, tutilishlar.