Ritm. Metr. O’lchov.
Ushbu kitob musiqa nazariyasining asosiy tushunchalariga bag'ishlangan bo'lib, unda ritm, metr va o'lchov kabi muhim elementlar batafsil yoritilgan. Kitob davomida ushbu tushunchalarning mohiyati, turlari, musiqadagi ahamiyati va ularni ifodalash usullari ko'plab misollar bilan tushuntirilgan. Shuningdek, kitobda oddiy va murakkab metrlar, aralash o'lchovlar, o'zgaruvchan o'lchovlar va ularning musiqiy asarlarda qo'llanilishi ham ko'rib chiqilgan. Qo'shimcha ravishda, notalarni guruhlash, zarblarning joylashuvi va ritmik shakllar haqida ma'lumotlar berilgan bo'lib, bu musiqa nazariyasini o'rganuvchilar uchun muhim qo'llanma hisoblanadi.
Asosiy mavzular
- Ritm: Musiqada tovush cho'zimlarining ma'lum bir ritmik shakllar asosida almashinib turishi. Ritm yunoncha 'ritmos' so'zidan olingan bo'lib, 'oqim' ma'nosini beradi. Musiqada turli xil vaqt nisbatlari orqali ritmik guruhlar hosil bo'ladi.
- Metr: Kuchli va kuchsiz hissalarning bir tekis almashinib turishi. Metr yunoncha 'metron' so'zidan olingan bo'lib, 'me'yor' deyiladi. Metrning ikki asosiy ko'rinishi mavjud: ikki hissali va uch hissali metrlar.
- O'lchov: Metr hissalarining ma'lum bir cho'zimda ifodalanishi. O'lchov belgisi kasr shaklida yozilib, nota yo'liga kalitdan so'ng qo'yiladi. O'lchovlar oddiy, murakkab va aralash turlarga bo'linadi.
- Oddiy metrlar va o'lchovlar: Bitta zarbga ega bo'lgan ikki va uch hissali metrlar. Oddiy metrlarni ifodalovchi barcha o'lchovlar ham oddiy o'lchovlar deyiladi.
- Murakkab metrlar va o'lchovlar: Bir xildagi oddiy metrlarni qo'shilishidan hosil bo'ladi. Murakkab metrlar bir nechta kuchli hissaga ega. Murakkab metrlarni ifodalovchi barcha o'lchovlarga murakkab o'lchovlar deyiladi.
- Aralash metrlar va o'lchovlar: Ikki yoki undan ortiq har xil turdagi oddiy metrlardan hosil bo'ladi. Aralash metrlarda taktning kuchli va nisbiy kuchli hissalarning almashinib turishi notekis bo'ladi.
- O'zgaruvchan o'lchovlar: Musiqada metrning bir asar davomida o'zgarib turishi. Bunday o'lchovlar xalq qo'shiqlarida, maqom yo'llarida va kompozitorlar asarlarida uchraydi.