Коreys va o’zbek tillarida nisbat kategoriyasining aspektualikka munosabati
Ushbu kitobda koreys va o'zbek tillaridagi nisbat kategoriyasi, uning grammatik xususiyatlari, qoidalari hamda boshqa tillardan ajralib turadigan jihatlari ko'rib chiqilgan. Unda tillarning o'xshash va farqli jihatlari, majhul va orttirma nisbatlarning ishlatilishi va ularning o'ziga xosliklari tahlil etiladi. Koreys tilida fe'l nisbatlarining qo'llanilishi, xususiyatlari va gapdagi vazifasi ham o'rganiladi.
Asosiy mavzular
- Koreys va O'zbek tillarida nisbat kategoriyasining ifodalanishi: Fe'l nisbatlari ish-harakatning bajaruvchisi va bajariluvchisi o'rtasidagi munosabatni ifodalaydi. O'zbek tilida aniq, o'zlik, majhul, birgalik va orttirma nisbatlar ko'rib chiqiladi. Koreys tilida esa to'rt xil nisbat mavjud: aniq, o'zlik, majhul va orttirma.
- O'zlik nisbat: O'zlik nisbatdagi fe'llar ish-harakatning bajaruvchisi ham, bajariluvchisi ham bir shaxs ekanligini bildiradi. Bunday fe'llar -l, -il, -n, -in qo'shimchalari bilan yasaladi.
- Majhul nisbat: Majhul nisbatdagi fe'llar ish-harakatning bajaruvchisini ifodalamaydi. O'zlik nisbatdagi fe'llar kabi -l, -il, -n, -in qo'shimchalari yordamida hosil bo'ladi.
- Birgalik nisbati: Birgalik nisbatdagi fe'l ish-harakatning ikki va undan ortiq kishi tomonidan amalga oshirilishini anglatadi. Bu nisbat fe'lga -sh, -ish, -lash qo'shimchalaridan mosini qo'shish bilan hosil bo'ladi.
- Orttirma nisbat: Orttirma nisbatdagi fe'llar ish-harakatning amalga oshishida boshqa biror shaxs vosita boʻlishini ifodalaydi. Bu nisbat fe'llarga -t, -dir, -tir, -ar, -ir, -giz kabi qoʻshimchalar yordamida hosil qilinadi.
- Koreys tilida orttirma nisbat yasash usullari: Koreys tilida orttirma nisbat bosh nisbatga orttirma nisbat ma'nosini beradigan -이, -히, -리, -기, -우, -구 kabilar qo'shilib yasaladi. '게 하다' bilan orttirma nisbat yasash ham mumkin.
- Koreys tilida majhul nisbat yasash usullari: Koreys tilida majhul nisbat ko'pincha o'zlik nisbatga majhul nisbat qo'shimchasi qo'shilib yasaladi. Shu bilan birga '아/어지다' orqali majhul nisbat yasash usuli ham mavjud.