Иқтисодий-математик усуллар ва моделлар

Ushbu o'quv qo'llanma O'zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo'jaligi vazirligi tomonidan nashr etilgan bo'lib, Toshkent Irrigatsiya va Melioratsiya Instituti «Axborot texnologiyalari» kafedrasi tomonidan tayyorlangan. Qo'llanma iqtisodiy-matematik usullar va modellar fanidan laboratoriya mashg'ulotlarini o'tkazish uchun metodik ko'rsatmalarni o'z ichiga oladi. Unda chiziqli programmalashtirish, talab va taklif qonuniyatlarini modellashtirish, foydalilikni optimallashtirish, ishlab chiqarishni modellashtirish, bozor va makroiqtisodiy modellarni tahlil qilish, hamda ekonometrik modellarni qurish kabi mavzular qamrab olingan.

Asosiy mavzular

  • Chiziqli programmalashtirish masalasining simpleks usuli: Ushbu mavzu chiziqli programmalashtirish masalalarini simpleks usul yordamida kompyuterda yechishni o'rgatadi. MS Excel dasturi orqali masalalarni yechish bosqichlari ko'rsatilgan. Talabalar simpleks jadvalni tuzish va optimallashtirishni o'rganadilar.
  • Kompyuterda talab va taklif qonunlarini modellashtirish: Talab va taklif qonunlarini kompyuterda modellashtirishning usullari ko'rib chiqiladi. Talab va taklif funksiyalarini grafik ko'rinishda tasvirlash va tahlil qilish, shuningdek, muvozanat narxini aniqlash masalalari o'rganiladi. IMM amaliy dasturlar paketi orqali masalalarni yechish usullari bayon etilgan.
  • Eng ko'p foydalilik va o'rnini bosishning eng ko'p me'yori. Bir-birining o'rnini bosish: Iste'molchining eng ko'p foydalilikka erishish shartlari va o'rnini bosish me'yorlari o'rganiladi. Beferqlik chiziqlari va byudjet chizig'i tahlili orqali optimal iste'mol to'plamini aniqlash masalalari ko'rib chiqiladi. MICRO11 da ma'lumotlar tahlil qilinadi.
  • Ishlab chiqarishni modellashtirish: Ishlab chiqarish funksiyalarini tahlil qilish va ularni modellashtirish masalalari ko'rib chiqiladi. Ishlab chiqarish omillarining optimal kombinatsiyasini aniqlash, shuningdek, ishlab chiqarishning elastiklik koeffitsientini hisoblash usullari bayon etilgan.
  • Bozor моделларини моделлаштириш: Ushbu mavzu bozor modellari, jumladan, gidrobbsimon model, Errou-Gurvits modeli va ikki sektorli modelni o'z ichiga oladi. Har bir modelning xususiyatlari va ularni kompyuterda modellashtirish usullari ko'rsatilgan.
  • Makroiqtisodiy масалаларни моделлаштириш: Makroiqtisodiy ko'rsatkichlarni (YaIM, iste'mol, investitsiya) modellashtirish masalalari ko'rib chiqiladi. Samuilson-Xiks modeli va uning dinamik xususiyatlari tahlil qilinadi. MACRO3 dasturida ma'lumotlar tahlil qilinadi.
  • Ekonometrik моделлар (Бир факторли, чизиқли модел): Ekonometrik modellarning asoslari, jumladan, bir faktorli chiziqli model o'rganiladi. Regressiya tenglamasini tuzish, korrelyatsiya koeffitsientini hisoblash va modelning adekvatligini baholash usullari ko'rib chiqiladi. MS Exceldan foydalanish batafsil ko'rsatilgan.
  • Ekonometrik моделлар (Кўп факторли, чизиқли модел): Kўп faktorli chiziqli ekonometrik modellarni qurish va tahlil qilish usullari o'rganiladi. Bir nechta omillarning natijaviy ko'rsatkichga ta'sirini baholash, shuningdek, modelning adekvatligini baholash masalalari ko'rib chiqiladi. MS Excelda masalalarni yechish amaliy misollar bilan ko'rsatilgan.