Klassik she’r o’lchovi ( o’quv qo’llanma )
Ushbu kitob o'zbek mumtoz she'riyatining muhim nazariy asoslaridan biri bo'lgan aruz vaznini chuqur o'rganishga bag'ishlangan. Unda aruz vaznining mohiyati, asosiy unsurlari, ziHoflar, baHrlar va ularning o'zbek she'riyatidagi ko'rinishlari misollar bilan tahlil qilingan. Shuningdek, ruboiy vaznlari alohida o'rganilgan.
Asosiy mavzular
- Aruz she'r o'lchovining muHim nazariy asoslari: Aruz vaznining paydo bo'lishi, nazariy asoslari, arab, fors va turkiy adabiyotga kirib kelishi, aruzshunoslik ilmining rivojlanishi, aruz tizimidagi asosiy birliklar (bo'rin, Hijo, juzv, rukn, baHr) haqida ma'lumot beriladi.
- Hijo va juzvlarning xarakter xususiyatlari: Hijolarning bo'rin va Hijolardan farqi, turlari (qisqa, cho'ziq, o'ta cho'ziq), birikish xususiyatlari, juzvlar (sabab, vatad, fosila) va ularning turlari ko'rsatilgan.
- Ruknlar, ularning Hosil bo'lishi va turlari: Ruknlarning Hosil bo'lish yo'llari, asl ruknlar, bayt vaznini aniqlashda taqte'lashning ahamiyati, ruknlarning baytdagi o'rniga ko'ra nomlanishi, yakka va qo'shaloq takrorlanuvchi ruknlar tahlil qilingan.
- BaHrlar, ularning Hosil bo'lishi va turlari: BaHr tushunchasi, Hosil bo'lish yo'llari, turlari (mutaqorib, mutadorik, hazaj, ramal va boshqalar), ularning she'riyatdagi o'rni va ahamiyati haqida ma'lumotlar berilgan.
- ZiHof va tarmoq ruknlar, ularning Hosil bo'lishi: ZiHoflar haqida ma'lumot, son va sifat jiHatidan o'zgarishlar, tarmoq Hosil qiluvchi o'zgarishlar, tarmoq ruknlar va ularning ko'rinishlari ko'rsatilgan.
- O'zbek she'riyatida keng qo'llanilgan baHrlarning ziHof ko'rinishlari: Mutadorik, mutaqorib, hazaj, rajaz, ramal, mujtass, hafif, muzori', munsariH, sari' baHrlarining o'zbek she'riyatida qo'llanilishi va ziHof ko'rinishlari misollar bilan yoritilgan.
- Ruboiy vaznlari: Ruboiyning janriy xususiyatlari, vaznlari, shajara tarmoqlari, ruboiy vaznlariga xos atamalar va ularning qo'llanilishi ko'rsatib o'tilgan.