Особенности проявления гелия в подземных водах сейсмоактивных районов Центральной Азии
Ushbu kitob geologiya-mineralogiya fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun taqdim etilgan dissertatsiyaning avtoreferati boʻlib, Markaziy Osiyo seysmik faol hududlaridagi yer osti suvlarida geliyning namoyon boʻlish xususiyatlariga bagʻishlangan. Unda geliyning yer osti suvlaridagi tarqalish qonuniyatlari, seysmik hodisalarga bogʻliqligi va zilzilalarni prognoz qilishda qoʻllash imkoniyatlari oʻrganilgan. Shuningdek, Markaziy Osiyo mintaqasi uchun geliyning miqdorini aniqlash metodikasi ishlab chiqilgan, turli geodinamik poligonlarda geliyning mutlaq miqdori oʻrganilgan va tadqiqot natijalari seysmik prognozlashda qoʻllanilishi koʻrsatilgan.
Asosiy mavzular
- Geoximiyaviy xarakteristikalar va geliyning tabiatda tarqalishi: Geliyning xossalari, hosil bo'lish manbalari (atmosfera, radiogen), geologik muhitlardagi tarqalishi, suv, neft va gaz bilan aloqasi, izotop tarkibi va er osti suvlarida eruvchanligi ko'rib chiqiladi.
- Er osti suvlarida geliy miqdorini aniqlash metodlari: Geliy miqdorini aniqlashning mavjud usullari (xromatografik, mass-spektrometrik, InGEM-1 asbobi), ularning afzalliklari va kamchiliklari, InGEM-1 asbobidan foydalanish tamoyillari va metodikasi tahlil qilinadi.
- Markaziy Osiyo mintaqasining geologik-strukturaviy, seysmotehtonik va gidrogeokimyoviy sharoitlari: O'rganilgan hududlarning geologik tuzilishi, tektonik rejimi, seysmik faolligi, gidrogeologik va gidrogeokimyoviy xususiyatlari, er osti suvlarining tarkibi va minerallashuvi batafsil tasvirlangan.
- Markaziy Osiyo mintaqasida er osti suvlarida geliyning taqsimlanish xususiyatlari: Janubiy Tyan-Shan va Pomir, Farg'ona depressiyasi, Issiqko'l havzasi, Toshkent hududi, Qizilqum va Janubiy O'zbekistonda geliyning er osti suvlaridagi taqsimlanishi va o'zgarishi tahlil qilinadi.
- Er osti suvlarida geliy o'zgarishining seysmik hodisalar bilan bog'liqligi: Toshkent, Farg'ona va boshqa geodinamik poligonlarda geliy miqdorining o'zgarishi va zilzilalar o'rtasidagi bog'liqlik o'rganiladi, geliyning seysmik prognozlashdagi ahamiyati baholanadi.