Антонимические группировки в узбекском языках
Ushbu hujjat filologiya fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun taqdim etilgan dissertatsiyaning avtoreferatidir. Dissertatsiya rus va o'zbek tillarida antonimik guruhlarni qiyosiy o'rganishga bag'ishlangan. Unda antonimiya, polisemya, sinonimiya kabi tilshunoslik masalalari ko'rib chiqiladi hamda rus va o'zbek tillarining grammatik xususiyatlari asosida antonimik guruhlarning tuzilishidagi o'xshashlik va farqlar aniqlanadi. Tadqiqot natijalari qiyosiy leksikologiya va grammatika kurslarida, lug'atlar tuzishda va tarjima nazariyasida qo'llanilishi mumkin.
Asosiy mavzular
- Anto'nimiya: Antonimiya- bu bir xil turdagi so'zlarning bir-biriga qarama-qarshi ma'nolarni anglatishidir. Antonimlar tilning leksik sistemasida muhim o'rin egallaydi. Antonimlar real voqelikdagi ziddiyatli holatlarni aks ettiradi va inson tafakkurining xususiyatlari bilan bog'liq.
- Leksik-semantik munosabatlar: Leksik-semantik munosabatlar-bu so'zlar o'rtasidagi ma'noviy aloqalardir. Bu munosabatlarga sinonimiya, antonimiya, polisemya, omonimiya kiradi. Ushbu munosabatlar so'zlarning ma'no qirralarini ochib beradi va nutqning aniqligi hamda obrazliligini ta'minlaydi.
- Qiyosiy tilshunoslik: Qiyosiy tilshunoslik turli tillarning o'xshashlik va farqlarini o'rganadi. Tillarni qiyoslash orqali ularning tarixiy aloqalari, tuzilish xususiyatlari va rivojlanish qonuniyatlari aniqlanadi. Qiyosiy tilshunoslik tillarni chuqur tushunishga va ularning o'ziga xosligini baholashga yordam beradi.
- Antonimik guruhlar: Antonimik guruhlar- bir nechta so'zlarni o'z ichiga olgan qarama-qarshi ma'noli so'zlar majmuasidir. Ushbu guruhlar leksik-semantik tizimning murakkab tuzilishini aks ettiradi va so'zlarning ma'no munosabatlarini tushunishga yordam beradi.
- Rus va o'zbek tillarida antonimik guruhlarning o'ziga xosligi: Rus va o'zbek tillari turli tipologik tuzilishga ega. Rus tili flektiv til bo'lsa, o'zbek tili agglyutinativ tildir. Bu tillarning grammatik xususiyatlari antonimik guruhlarning tuzilishiga ta'sir qiladi. Rus tilida antonimlar ko'pincha prefikslar yordamida hosil bo'lsa, o'zbek tilida ko'proq turli o'zakli so'zlar qarama-qarshi qo'yiladi.