СЕМАНТИКО-ФУНКЦИОНАЛЬНЫЕ ОСОБЕННОСТИ НОМИНАТИВНЫХ РЯДОВ В РУССКОЙ ОРНАМЕНТАЛЬНОЙ ПРОЗЕ XX ВЕКА
Ushbu hujjatda Dilara Mitxatovna Xalilovaning rus ornametal prozasida nominativ qatorlarning semantik-funktsional xususiyatlariga bag‘ishlangan dissertatsiyasi rezumesi keltirilgan. Dissertatsiyada nominativ qatorlar monologik badiiy-prozaik hikoyaning subyektiv-ekspressiv sintaktik birligi sifatida o‘rganilgan. Ishda XX asr boshidagi rus ornametal prozasida nominativ qatorlarning formal tuzilishi va semantik-funktsional xususiyatlarini o‘rganish maqsad qilingan. Tadqiqotda tavsifiy, qiyosiy-chog‘ishtirma va statistik metodlardan foydalanilgan. Natijada, she‘riy nutqga nisbatan ornametal nasrda nominativ qatorlarni ommalashtirish, murakkablashtirish va ularni matnga kiritishning har xil usullari qo‘llanilishi va unda tayanch otlarning leksik-semantik razryadlari va tematik guruhlarining kengroq to‘plami taqdim qilinganligi aniqlangan. Shuningdek, nominativ qatorlarning an‘anaviy va noan‘anaviy, oddiy va birlashtirilgan semantik modellari aniqlangan hamda ornametal nasr uchun mazkur semantik modellarning o‘ziga xos turlari topilgan. Tahlil qilingan modernist yozuvchilar romanlarining parchalarida vertikal kesishuvda nominativ qatorlar muallif tavsifini subyektivlashtiradi; voqelikni ham statik ham dinamik tasvirlanishini amalga oshiradi; xarakterologik funktsiyani bajaradi; boblarning kompozitsiyasi va mavzusi birligini jipslashtiradi; asarlarning markaziy mavzu, g‘oya, obrazlari tasvirini va ma‘nosini mujassamlashtirish vositasi sifatida qo‘llaniladi. Ushbu tadqiqot natijalari oliy o‘quv yurtlarida hozirgi rus tili sintaksisi va stilistikasini, badiiy asar tilini o‘rganish bo‘yicha maxsus kurs va seminarlarda, maktablarda rus tili va adabiyotini o‘qitish amaliyotida foydalanish mumkin.
Asosiy mavzular
- Nominativ qatorlarning tuzilishi: Nominativ qatorlarning formal tuzilishi, ularning sintaktik aloqalari va matnda qanday ifodalanish usullari o‘rganilgan.
- Semantik xususiyatlar: Nominativ qatorlardagi otlarning leksik-semantik xususiyatlari, ularning tematik guruhlari va mazmuniy bog‘lanishlari tahlil qilingan.
- Funktsional xususiyatlar: Nominativ qatorlarning matndagi roli, xususan, subyektivlashtirish, voqelikni tasvirlash, xarakterologik funktsiyalar va kompozitsion ahamiyati aniqlangan.
- Ornametal prozadagi o'ziga xoslik: Ornametal proza uslubida nominativ qatorlarning she'riy nutqga nisbatan qo'llanilishidagi farqlar va o'ziga xosliklar ko'rsatilgan.