Отларнинг семантик таснифи
Ushbu taqdimot morfologiyaga oid bo'lib, unda so'z turkumlarining semantik turlari, egalik kategoriyasi, kelishik kategoriyasi, qisqartma otlar, sifatning ma'no turlari va darajalari, olmoshlarning semantik tasnifi, sonning semantik tasnifi, fe'llar, fe'lning grammatik kategoriyalari va funksional shakllari, nisbat kategoriyasi hamda mayl kategoriyalari kabi mavzular yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Otlar: Otlar semantik jihatdan turlicha tasniflanadi: predmetning turiga ko'ra, tushunchaning xarakteriga ko'ra (konkret yoki abstrakt), yakka yoki to'da otlar, so'roqqa ko'ra (kim?, nima?) va sanalish-sanalmasligiga ko'ra.
- Egalik kategoriyasi: Egalik kategoriyasi shaxsga bog'liq holda birlik va ko'plik shakllarida ifodalanadi, unli va undosh bilan tugagan morfemalarga qo'shilish qoidalariga ega.
- Kelishik kategoriyasi: Kelishik kategoriyasi otlarning gapdagi rolini belgilaydi: bosh kelishik, qaratqich kelishigi, tushum kelishigi, chiqish kelishigi, jo'nalish kelishigi va o'rin-payt kelishigi.
- Qisqartma otlar: Qisqartma otlar turli usullar bilan hosil qilinadi: bosh harflarni olish, birinchi bo'g'inni olish, har bir komponentning birinchi bo'g'inini olish va birinchi komponentning bosh qismi bilan qolgan qismlarni to'liq olish.
- Sifat: Sifatlarning ma'no turlari: xususiyat, holat, shakl, rang-tus, maza, hid va vaqtga ko'ra belgini ifodalovchi sifatlar. Sifat darajalari: oddiy, orttirma va ozaytirma darajalar.
- Olmosh: Olmoshlar semantik jihatdan turlicha: kishilik, ko'rsatish, so'roq, o'zlik, jamlash-belgilash va bo'lishsizlik olmoshlari.
- Son: Sonlarning turlari: miqdor (sanoq, chama, jamlovchi, kasr) va tartib sonlar.
- Fe'l: Fe'llar mustaqil va yordamchi bo'ladi. Fe'lning grammatik kategoriyalari: nisbat, bo'lishli-bo'lishsizlik, mayl, zamon va shaxs-son.
- Nisbat: Fe'l nisbatlari: bosh nisbat, o'zlik nisbat, orttirma nisbat, majhul nisbat va birgalik nisbat.
- Mayl: Fe'l mayllari: ijro mayli, buyruq-istak mayli, shart mayli va maqsad mayli.