Elementlar zarrachalarinig kashf qilinishi tarixi va eng muhim harakterestikasi

Ushbu uslubiy ko‘rsatma O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan tavsiya etilgan kimyo o‘quv dasturi asosida tayyorlangan bo‘lib, unda modda tuzilishi, kimyoviy bog‘lanish nazariyalari, suyuq kristallar, kvant sonlar, atom va molekulyar termlar kabi asosiy mavzularga oid ma’lumotlar berilgan. Qo'llanma bakalavriat talabalari, o'qituvchilar va mutaxassislar uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

Elementar zarrachalar: Elementar zarrachalarning kashf qilinishi tarixi, ularning asosiy harakteristikalari, muhim elementar zarrachalar haqida ma'lumot berilgan. Mikrodunyo, atom va yadro tuzilishi o'rganiladi.
Suyuq kristallar: Suyuq kristallarning turlari, xossalari va ularning texnologiyadagi ahamiyati haqida ma'lumotlar keltirilgan. Amorf va kristall holatlar taqqoslanadi, suyuq kristallarning tuzilishi va qo'llanilishi bayon etiladi.
Vodorod bog'i: Vodorod bog'ining hosil bo'lish shartlari, ta'siri va ahamiyati ko'rib chiqiladi. Elektromanfiylik tushuntiriladi va bog'lanish turlari (kovalent, ionli, vodorod) taqqoslanadi.
Molekulalararo ta'sir: Molekulalararo ta'sir kuchlari, ularning turlari (orientatsion, induktsion, dispersion) va bu ta'sirlarning farqlari tahlil qilinadi.
Refraksiya: Refraksiya hodisasi va uning ekzaltatsiyasi, qutblanish, Klauzius-Mosotti tenglamasi va ularning mohiyati tushuntiriladi.
Massa va energiya: Massa va energiya orasidagi bog'lanish, jismlarning tinchlikdagi va kinetik energiyasi, bu bog'lanishga misollar keltirilgan. Eynshteyn formulasi batafsil ko'rib chiqiladi.
Fermi-Dirak va Boze-Eynshteyn statistikasi: Fermi-Dirak va Boze-Eynshteyn statistikalari, fermionlar va bozonlar, ularning farqlari va xususiyatlari ta'riflanadi.
Kvant sonlar: Kvant sonlar, ularning turlari, elektronning holatini tavsiflovchi harakteristikalari, Pauli printsipi va V.M.Klechkovskiy qoidalari bayon etiladi.
Kovalent bog'lanish nazariyasi: Kovalent bog'lanish nazariyasi, L'yuis nazariyasi va koordinatsion birikmalarda qo'llanilishi, Sidjvik nazariyasi tushuntiriladi.
Kristall maydon nazariyasi: Kristall maydon nazariyasi, ligandlar va markaziy ion o'rtasidagi ta'sirlar, oktaedrik va tetraedrik komplekslar ko'rib chiqiladi.
Molekulyar orbitallar nazariyasi: Molekulyar orbitallar nazariyasi (MO usuli), ligandlar maydoni nazariyasi, molekulyar orbitallarning energetik diagrammalari tushuntiriladi.
Yorug'likning qutblanishi va optik faol moddalar: Yorug'likning qutblanishi, optik faol moddalar, ularning turlari va xossalari, Bio qonuni bayon etiladi.
Metall va yarim o'tkazgichlar: Metall va yarim o'tkazgichlardagi kimyoviy bog'lar, temperatura ta'siri, valent zonalari va ularning xususiyatlari ko'rsatiladi.
Shredinger tenglamasi: Shredinger tenglamasi, to'lqin funktsiyasi va uning fizik ma'nosi, De Broyl printsipi, Geyzenberg noaniqlik printsipi bayon etiladi.
Atom yadrolari: Atom yadrolarining barqarorlik va beqarorlik sabablari, izotoplarning xossalari va radioaktivlik hodisasi tushuntiriladi.
Maydonning diskret tuzilishi: Modda va maydonning diskret tuzilishi, Plank gipotezasi, kvantlar nazariyasi va fotonlar haqida ma'lumot beriladi.
Atom va molekulyar termlar: Atom va molekulyar termlarning ifodalanishi, spektroskopik belgilar, kvant sonlar bilan bog'liqligi ko'rsatiladi.
Fizik maydonlar: Fizik maydonlar, elektromagnit maydon, Maksvell gipotezasi va ularning asosiy xususiyatlari bayon etiladi.
Tunnel effekti: Tunnel effekti, potentsial to'siq, alfa-parchalanish nazariyasi tushuntiriladi.
Nurning kombinatsion sochilishi: Nurning kombinatsion sochilishi spektri, Reley sochilish, Stoks va antistoks chiziqlari izohlanadi.
Rentgen nurlari: Rentgen nurlari va Mozli qonuni, xarakteristik nurlanish, Oje effekti va ularning asosiy prinsiplari tushuntiriladi.
Molekulyar orbitallar usuli: Kimyoviy bog'lanishning molekulyar orbitallar usuli yordamida tushuntirilishi, bog'lovchi va bo'shashtiruvchi molekulyar orbitallar, molekulalar hosil bo'lishi ko'rib chiqiladi.