Qiyosiy tipologiya dolzarb muammolar

Ushbu kitob qiyosiy tilshunoslikning dolzarb muammolariga bag'ishlangan bo'lib, unda qiyosiy tipologiya, fonologiya, leksikologiya, morfologiya, sintaksis kabi tillarning turli sathlari qiyosiy tahlil etiladi. Kitobda o'zbek, ingliz, rus va boshqa tillar misolida tillarning o'xshash va farqli jihatlari, universal va individual xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Material bakalavriat bosqichida tahsil olayotgan filologiya yo'nalishi talabalari uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

Unli va undosh fonemalar: Ushbu mavzu fonologik sath, ingliz va rus tillarining fonetik sistemalari, unli va undosh fonemalar tasnifini o'z ichiga oladi. Unda tillarning idiomatik xususiyatlari, unli va undosh fonemalarning artikulyatsion xususiyatlari qiyosiy tahlil etiladi.
Nutqdagi fonemalar: Nutqda tovushlarning o'zgarishi, akkomodatsiya, assimilyatsiya, bo'g'inning mohiyati va tuzilishi masalalari ko'rib chiqiladi. Unda tillardagi tovushlarning o'zgarish qonuniyatlari, bo'g'in hosil qiluvchi unlilar va bo'g'inning turlari qiyoslanadi.
Urg'u va intonatsiya: Urg'u, uning turlari, ingliz va rus tillarida so'z urg'usining farqi, gap urg'usi, urg'uning ma'no ajratishdagi ahamiyati, intonatsiya va uning funksiyalari kabi masalalar yoritiladi. Unda urg'u va intonatsiyaning tillardagi o'rni, sintaktik, emotsional va logik funktsiyalari qiyosiy tahlil etiladi.
So'z yasash tipologiyasi: So'z yasash usullari va vositalari: So'z yasash nazariyasi, so'z hosil qilish usullari va vositalari qiyosiy tahlil etiladi. Morfologik, morfologik-sintaktik, leksik-semantik va leksik-sintaktik usullar, affiksatsiya, konversiya kabi so'z yasash usullari ko'rib chiqiladi.
So'z yasash tipologiyasi: Prefiksatsiya. Suffiksatsiya. Kompozitsiya: Prefiksatsiya, suffiksatsiya, prefiks-suffiksatsiya va kompozitsiya so'z yasash usullari mohiyati ochib beriladi. Prefiks va suffikslarning semantik xususiyatlari, qo'shma so'zlarning tuzilishi va turlari qiyoslanadi.
Ingliz va rus tillari leksik tipologiyasi: Leksik birliklarning ma'no hajmi, so'zlar semantikasining milliy xususiyati, mustaqil to'liq va to'liq bo'lmagan ma'noga ega so'zlar, leksik birliklarning ishlatilish chastotasi, so'zlarning nomlanish tabiati kabi masalalar qiyosiy aspektda o'rganiladi.
Tillarning leksik sistemasi: Sinonimlar, antonimlar va omonimlar tushunchalari, ularning tillardagi o'rni va xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Synonymik, antonymik va omonimik munosabatlar, frazeologik birliklar, miqdorning semantik maydoni tahlil etiladi.
Morfologik tipologiya: Ot so'z turkumi kategoriyalari: Ot so'z turkumi kategoriyalari - son, kelishik, jins, jonlilik-jonsizlik, daraja tushunchalariga ta'rif berilib, ingliz va rus tillarida qiyosiy tahlil etiladi. Singularia tantum va pluralia tantum kabi otlarning shakllari ham ko'rib chiqiladi.
Morfologik tipologiya: Fe'lning kategoriyalari: Fe'lning kategoriyalari - tus, nisbat, zamon, mayl, shaxs va son tushunchalari yoritilib, ingliz va rus tillarida qiyosiy tahlil etiladi. Shart mayli, buyruq-istak mayli, o'tgan zamon, hozirgi zamon va kelasi zamon kabi tushunchalar ham ko'rib chiqiladi.
Sintaktik tipologiya: Sintaktik aloqalar turlari: Teng aloqa, tobe aloqa, moslashuv, boshqaruv va bitishuv sintaktik aloqalarning turlari, ochiq va yopiq aloqa, kompletiv aloqa, ularning ingliz va rus tillarida namoyon bo'lish xususiyatlari qiyosiy tahlil etiladi.
Sintaktik tipologiya: Gap: Gap tuzilishi, gapda so'z tartibi, gap kommunikativ sathda kabi masalalar ko'rib chiqiladi. So'z tartibining tillardagi ahamiyati, so'roq gaplarning shakllanishi, inversiya, predloglarning vazifalari kabi masalalar qiyosiy o'rganiladi.