Жазонинг шафқатсизлиги эмас, балки унинг муқаррарлиги афзал
Maqolada o'lim jazosi masalasi jahon hamjamiyati doirasida ko'tarilayotgan munozaralar nuqtai nazaridan tahlil qilinadi. O'lim jazosining tarixi, nazariy asoslari va turli davlatlardagi qo'llanilishi o'rganiladi. Maqola o'lim jazosini qo'llab-quvvatlovchilar va unga qarshi bo'lganlarning argumentlarini ko'rib chiqadi hamda jazoning jinoyatchilikning oldini olishdagi ta'sirini baholaydi. O'zbekistonda o'lim jazosini bekor qilish bo'yicha olib borilgan islohotlar bosqichma-bosqich tahlil qilinadi.
Asosiy mavzular
- O'lim jazosining tarixi va nazariy asoslari: O'lim jazosi insoniyat tarixida uzoq o'tmishga ega bo'lib, qotillik, xiyonat kabi jinoyatlar uchun qo'llanilgan. Turli davlatlarda toshbo'ron qilish, osish, boshni kesish kabi usullar bilan amalga oshirilgan. Chezare Bekkaria kabi faylasuflar o'lim jazosi haqida turli fikrlarni bildirgan. Ba'zilar uni shafqatsiz va inson qadr-qimmatini kamsituvchi jazo sifatida tanqid qilsa, boshqalar jinoyatchilikning oldini olishdagi eng samarali usul deb hisoblaydi.
- O'lim jazosiga munosabat: Dunyodagi davlatlar o'lim jazosiga turlicha munosabatda bo'lib, 90 ga yaqin davlatda rasman bekor qilingan, yana shunchasida esa qo'llaniladi. O'lim jazosini bekor qilgan davlatlarda umrbod qamoq jazosi joriy qilingan. Ba'zi davlatlar faqat o'ta og'ir jinoyatlar uchun qo'llasa, ayrimlarida moliyaviy jinoyatlar uchun ham qo'llaniladi.
- O'zbekistonda o'lim jazosini bekor qilish islohotlari: O'zbekiston mustaqillikka erishgach, sud-huquq sohasida o'lim jazosini bekor qilish bo'yicha bosqichma-bosqich islohotlar olib bordi. 1994-yilda Jinoyat kodeksida 13 ta moddada o'lim jazosi belgilangan bo'lsa, keyinchalik bu raqam qisqartirildi. 2008-yildan boshlab O'zbekistonda o'lim jazosi butunlay bekor qilinib, uning o'rniga umrbod qamoq jazosi joriy etildi.
- Jinoyatchilikning oldini olishda o'lim jazosining roli: Ko'p davlatlar tajribasida o'lim jazosining joriy qilinishi jinoyatchilik ko'lamining pasayishiga olib kelmayapti. Chezare Bekkaria ta'kidlaganidek, jinoyatchilikning oldini olishda jazoning shafqatsizligi emas, balki uning muqarrarligi muhimroq ahamiyatga ega.