Ўзбек тилида предметлик ва белги-хусусият маъноларини фарқлаш воситалари
Ushbu hujjat - filologiya fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun taqdim etilgan dissertatsiya avtoreferati. Unda o'zbek tilida predmetlik va belgi-xususiyat ma'nolarini farqlash vositalari tadqiq etilgan. Ishning dolzarbligi, maqsad va vazifalari, ilmiy yangiligi, nazariy va amaliy ahamiyati, himoyaga olib chiqilayotgan asosiy holatlar, tadqiqot metodlari, natijalari va xulosalari batafsil yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Dolzarbligi: O'zbek tili mustaqillik yillarida milliy o'zlikni anglash va rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Til siyosati va ona tiliga munosabatning o'zgarishi mustaqillikning muhim bosqichidir. O'zbek tilining o'ziga xos xususiyatlarini o'rganish va uni boshqa tillar bilan qiyoslash dolzarb vazifadir.
- Tadqiqotning maqsadi: Predmetlik (substansiya) va belgi-xususiyat (aktsidensiya) kategoriyalarining o'zaro munosabatini tahlil qilish, ularning o'zbek tilidagi ifodalanish usullarini aniqlash va tasniflash, bu jarayonda darajalanish (graduonimiya) hodisasining rolini belgilash.
- Himoyaga olib chiqiladigan asosiy holatlar: Predmetlik va belgi-xususiyat borliqda sinkret (ajralmas), tafakkurda diskret (ajratilgan), tilda esa formal-funktsional farqlangan holda ifodalanadi. O'zbek tilida bu ma'nolarni farqlash uchun leksik, morfologik va sintaktik usullar mavjud. Ular o'zaro darajalanish munosabatlarida bog'langan.
- Tadqiqot metodlari: Tadqiqotda sistem-struktur tahlil, sinxronik yondashuv, qiyosiy tahlil va ta'riflash usullaridan foydalanilgan.
- Ilmiy yangiligi: Predmetlik va belgi-xususiyatning borliqdagi sinkretligi, tafakkurdagi diskretligi va tildagi formal ifodalanishi ko'rsatildi. Mustaqil so'z turkumlarida bu ma'nolarni farqlash usullari aniqlandi. Darajalanish hodisasining o'rni belgilandi.
- Amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijalaridan oliy o'quv yurtlarida filologiya yo'nalishida maxsus kurslar yaratishda foydalanish mumkin.