О темпоральных функциях презенса
Maqola, asosan, zamon shakllarining semantik murakkabligini va ularning talqinidagi munozarali jihatlarni ko'rib chiqadi. Unda hozirgi zamon shakllarining (prezents) temporal funktsiyalari va aspekt funktsiyalari, shuningdek, ularning paradigmatik va sintagmatik ma'nolari tahlil qilinadi. Muallif turli lingvistlarning, jumladan A.V. Bondarko, E.I. Shendels, O.I. Moskal'skaya va V.Ya. Mirkinlarning qarashlarini taqqoslaydi. Prezentsning universal vaqtni ifodalashi, nutq momenti bilan bog'liqligi, vaqt o'qi bo'ylab cho'zilishi kabi xususiyatlari muhokama qilinadi. Maqolada, shuningdek, prezentsning turli turlari (futural, hikoyaviy, sifatlovchi, umumlashtiruvchi va imperativ prezents) va ularning sintagmatik ma'nolari ko'rib chiqiladi.
Asosiy mavzular
- Prezentsning temporal funktsiyalari: Prezentsning temporal funktsiyalari, ya'ni hozirgi zamon shakllarining vaqtni ifodalashdagi roli va xususiyatlari tahlil qilinadi. Turli lingvistlarning bu boradagi qarashlari, xususan, prezentsning universal vaqtni ifodalashi yoki nutq momenti bilan bog'liqligi kabi masalalar ko'rib chiqiladi.
- Prezentsning paradigmatik va sintagmatik ma'nolari: Prezentsning paradigmatik (shaklning asosiy, o'zgarmas ma'nosi) va sintagmatik (shaklning gapdagi o'rniga bog'liq ma'nosi) ma'nolari o'rganiladi. Prezentsning turli kontekstlarda qanday ma'nolarni ifodalashi va bu ma'nolarning o'zaro munosabati tahlil qilinadi.
- Prezentsning turlari: Prezentsning turli turlari (futural, hikoyaviy, sifatlovchi, umumlashtiruvchi va imperativ prezents) va ularning o'ziga xos xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Har bir tur prezentsning qanday maqsadda va qanday kontekstlarda ishlatilishi aniqlanadi.
- Lingvistlarning prezents haqidagi qarashlari: A.V. Bondarko, E.I. Shendels, O.I. Moskal'skaya, V.Ya. Mirkin kabi turli lingvistlarning prezents haqidagi qarashlari taqqoslanadi. Ularning prezentsning ma'nosi, funktsiyalari va turlari haqidagi fikrlari solishtirilib, umumiy va farqli jihatlari aniqlanadi.