Педагогика назарияси ва тарихи

Ushbu kitobda O'zbekistonda pedagogika fanining shakllanishi, rivojlanishi va tamoyillari, shuningdek buyuk allomalar va jadidlar merosini o'rganish masalalari yoritilgan.

Asosiy mavzular

• O'zbekiston respublikasi Oliy va o'rta ta'lim vazirligi: Oliy va o'rta ta'lim vazirligi va O'zbekiston davlat konservatoriyasi tomonidan nashr etilganligi haqida ma'lumot berilgan. D.Yu.Saipovaning "Pedagogika nazariyasi va tarixi" fanidan ma'ruzalar matni ekanligi aytilgan.
• Taqriz va kirish qismi: Ushbu ma'ruza matnlarida ta'lim-tarbiya jarayonlari qonuniyatlari, zamonaviy o'qitish usullari, rivojlangan ta'lim tizimlari va O'zbekiston Respublikasi ta'lim tizimining xususiyatlari haqida ma'lumotlar berilgan. Pedagogika fanining taraqqiyoti, har bir ijtimoiy taraqqiyot bosqichida ta'lim-tarbiyaning maqsad va vazifalari, mazmuni keng miqyosda yoritilgan.
• Kirish: "Pedagogika nazariyasi va tarixi" fani pedagogika o'quv-yurti talabalarini kasbiy-pedagogika tayyorgarligi tizimida yetakchi o'rinni egallashi ta'kidlangan. Mazkur fan yoshlar murabbiyi vazifalarini ijodiy bajarish, umumiy tayyorgarlikni ta'minlashga yo'naltirilganligi aytilgan.
• Ta'lim nazariyasi: Ta'lim nazariyasining asoschilari haqida ma'lumot berilgan. Abu Ali ibn Sino va Forobiyning pedagogika sohasidagi qarashlari tahlil qilingan. Ularning inson kamoloti va tarbiyasi masalalari, ta'lim tizimi va ta'lim jarayoniga oid fikrlari keltirilgan.
• Ta'lim berish va o'qitish nazariyasi: Ta'lim berish va o'qitish nazariyasi haqida tushunchalar berilgan. Didaktika, bilish-ta'lim jarayoni, ta'limning vazifalari va qonuniyatlari ko'rib chiqilgan. Shuningdek, Farobiy, Ibn Sino, Beruniy, Ushinshkiy, Kamenskiy, J.J.Russo, Pestalotciylar kabi ta'lim nazariyasining asoschilari haqida ma'lumotlar keltirilgan.
• Ta'limning mazmuni: O'zbekiston maktablarida ta'lim mazmunining ilmiy asoslari, ilmiy-texnikaviy va madaniy taraqqiyotning ta'lim mazmuniga ta'siri, xalq ta'limi haqidagi qonun, maktablarda o'quv rejalari, ularning ilmiy-nazariy asoslari va o'ziga xos xususiyatlari kabi mavzular yoritilgan.
• O'qitish prinsiplari: Ta'lim qonuniyatlari tarbiyaning ajralmas qismi ekanligi, Sharq va G'arb olimlari ta'lim prinsiplari (Forobiy, Beruniy, Ibn Sino, Komenskiy) haqida so'z yuritilgan.
• O'qitish metodlari: O'qitish uslublari haqida tushuncha berilgan. Ta'lim o'qitish usullari va yo'llari, darslik va kitoblar bilan ishlash, texnik vositalardan foydalanishning pedagogik asoslari ko'rib chiqilgan.
• O'qitish shakllari: O'quv jarayonini tashkil etish haqida ma'lumotlar berilgan. Ta'limda sinf dars tizimining kelib chiqishi va takomillashib borishi, darsda o'quv jarayonining tuzilishi, dars turlari va tuzilmalari haqida so'z yuritilgan.
• Tarbiy nazariyasi: Tarbiyaning qoidalari, maqsadi va vazifalari ko'rsatilgan. Tarbiyaning insonparvarlik va demokratiya qoidalari, tarbiyani hayot bilan bog'liqligi, tarbiyada milliy-madaniy va umumiysoniy qadriyatlarning ustuvorligi kabi masalalar yoritilgan.
• Pedagogikaning qadimiyn manbalari: Jamiyatning turli bosqichlarida tarbiyaning kelib chiqishi va ijtimoiy tarixiy taraqqiyoti, tarbiyaning kelib chiqishiga oid turli xil qarashlar, ibtidoiy jamiyatda tarbiya va uning mazmuni, maqsad vazifalari haqida so'z yuritilgan.
• O'rta asr buyuk sharq allomalari: Movaronnahrni arablar tomonidan bosib olinishi va ta'lim-tarbiya muhiti, Vatanimizda dunyoviy pedagogika g'oyalari va uning namoyondalari, Vatanimizda diniy pedagogika g'oyalari va ularning namoyondalari, uyg'onish davri ta'lim tizimi haqida so'z yuritilgan.
• Temuriylar davrida ta'lim-tarbiya haqida: Ulkanizmiz ma'naviy hayotida Amir Temur va Temuriylarning o'rni, M.Ulug'bek va Z. Bobur davrida ta'lim-tarbiya ravnaqi, J. Devoniy, A.Jomiy, A.Navoiy, Kashg'ariylarning pedagogik qarashlari, Temuriylar davrida ta'lim tizimi kabi masalalar yoritilgan.
• XX asr pedagogikasi: Shuro hokimiyatining dastlabki yillarida maorif va pedagogik fikrlar, Turkiston o'lkasida diniy-islomiy tarbiyaviy muassasalar va pedagogik fikr taraqqiyoti, Ma'rifatparvarlik harakati va ta'lim-tarbiya, Turkistonda ilg'or ma'rifatparvarlarning pedagogik qarashlari kabi mavzular qamrab olingan.