Mushaklar haqidagi ilm. Mushaklarning tuzilishi va tasniflanishi. Mushaklar ishining umumiy prinsiplari. Tana mushaklari va fastsiyalari, ularning yoshga qarab o’zgarishi
Ushbu kitob, O'zbekiston Respublikasida tibbiyot ta'limi uchun mo'ljallangan bo'lib, odam anatomiyasining muhim jihatlaridan biri – mushaklar tizimiga bag'ishlangan. Kitobda mushaklarning tuzilishi, tasniflanishi, yordamchi apparatlari, rivojlanishi va funksiyalari batafsil yoritilgan. Shuningdek, tana mushaklarining (ko'krak, qorin, orqa) tuzilishi va funksiyalari hamda yoshga qarab o'zgarishlari haqida ma'lumot berilgan. Kitob talabalar va tibbiyot xodimlari uchun mo'ljallangan bo'lib, mushaklar tizimining tuzilishi va funksiyalari haqida keng qamrovli bilim beradi.
Asosiy mavzular
- Mushaklarning tuzilishi: Mushak tolalarining tuzilishi, endomiziy, perimiziy, epimiziy, mushak tanasi (venter), pay qismi (tendo) va ularning tarkibiy qismlari (boshchasi, dumi) haqida ma'lumotlar berilgan. Aponevrozlar va oraliq paylar ham ko'rib chiqilgan.
- Mushaklarning tasniflanishi: Mushaklarning shakliga (uzun, kalta, keng), boshlar soniga (biseps, triceps, quadriceps), shakliga (kvadrat, yumaloq, deltasimon), tolalar yo'nalishiga (to'g'ri, ko'ndalang, aylanma), patlar soniga (bir patli, ikki patli, ko'p patli) va vazifasiga (bukuvchi, yozuvchi, yaqinlashtiruvchi, uzoqlashtiruvchi, burovchi) qarab tasniflanishi batafsil yoritilgan.
- Mushaklarning yordamchi apparatlari: Fastsiyalar (xususiy, yuza), mushaklararo to'siqlar, teri osti fastsiyasi, mushaklarni ushlab turuvchi boylamlar, fibroz va suyak-fibroz kanallar, sinovial qinlar (vagina synovialis) va xaltalar, g'altaklar (trochlea) va sesamisimon suyaklar haqida ma'lumotlar keltirilgan.
- Mushaklarning taraqqiyoti: Somitlarning miotomga aylanishi, mioblastlar, autoxton va trunkofugal mushaklar, qo'l va oyoq mushaklarining rivojlanishi, bosh mushaklarining rivojlanishi va yangi tug'ilgan boladagi mushak rivojlanish xususiyatlari yoritilgan.
- Mushaklarning ishi: Nerv impulslarining ta'siri, sinergist va antagonist mushaklar, mushaklarning kuchi, anatomik va fiziologik ko'ndalang kesim, suyak richaglari va ularning turlari (muvozanat richagi, kuch richagi, tezlik richagi) tushuntirilgan.
- Tana mushaklari: Ko'krak mushaklari (tashqi va ichki qovurg'alararo mushaklar, qovurg'a osti mushaklari), qorin mushaklari (yon devori, oldingi devori, orqa devori mushaklari) va ularning tuzilishi, qorin oq chizig'i va chov kanali (erkaklarda va ayollarda) batafsil yoritilgan.
- Qorin mushaklari: Qorinning yon devori mushaklari, qorinning oldingi devori mushaklari, qorinning orqa devori mushaklari, qorinning oq chizig'i (linea alba) va chov kanali (canalis inguinalis) haqida batafsil ma'lumot berilgan.