Химия 8
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasining Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi tomonidan Iqtisodiyot yo'nalishi talabalari uchun mo'ljallangan "Pul muomalasi, moliya va kredit" fanidan ma'ruzalar matnlaridan iborat.
Asosiy mavzular
- Kursning predmeti va vazifalari: Jamiyatning iqtisodiy tizimi, ishlab chiqarish, taqsimot, ayirboshlash va iste'mol sohalaridagi iqtisodiy aloqalar, ularning oqibatlari va harakatlantiruvchi kuchlari o'rganiladi. "Pul muomalasi, kredit va moliya" tushunchalarining kelib chiqishi ishlab chiqarish bilan bog'liqligi, iqtisodiy resurslar, maxsulotlar va xizmatlar yaratilishi va ularning maqsadga ishlatilishi muhokama qilinadi.
- Pulning mohiyati, vazifalari va iqtisodiyotda tutgan o'rni: Pulning kelib chiqishi, iqtisodiyotda tutgan o'rni, mohiyati va shakllari evolyutsiyasi yoritiladi. Pulning jamiyat faoliyatidagi asosiy ahamiyati va undagi ijtimoiy mexnat sarfi belgilab beriladi. U xamma narsani sotib olish kudratiga egaligi tasdiqlanadi.
- Pulning aylanishi va uning tarkibi: Pul aylanishi pul muomalasida qanday o'zgarishlar sodir bo'lishi, unda qanday iqtisodiy aloqalar yuzaga kelishi, emissiya va naqd pul ishtirokidagi hisob-kitoblar, naqd pulsiz shakllarining shakllanishi batafsil tahlil etiladi.
- Naqd pulli va naqd pulsiz hisob kitoblar: Naqd pulsiz xisob kitoblar deganda korxona va tashkalotlar tomonidan tovar ayriboshlash xizmatlar kursatish va tovarsiz operatsiyalar bo'yicha bir-biriga bo'lgan talab va majburiyatlarni naqd pul ishlatmasdan pul mablaglarini xisob-kitob rakamiga o'tkazish orkali amalga oshirilishi tushuniladi.
- Pul bozori: Pul bozori - bu moliya bozorining tarkibiy qismi sifatida, ya'ni tovarlar qiymatini ulchashda mezondir. Demak pul shunday tovarki u xamma boshqa tovarlarni ayriboshlashning umumiy ekvivalienti, ya'ni tovar qiymatining ifodasi bo'lib xizmat kiladi. Pul tovar ishla chiqarish va ayriboshlash jarenini iste'molchilar urtasidagi ijtimoiy munosabat-larni ifoda etadi
- Pul tizimi va uning tarkibi: Pul tizimi-turli mamlakatda tarixan vujudga kelgan va odatda konun xujatlari bilan mustaxkamlab qo'yilgan pul muomalasining tashkiliy shakllari xisoblanadi. Yoritilgan O'zbekiston Respublikasining mustakil milliy pul tizimiga ega ekanligi, uning eng muxim tarkibiy qismlari, tovarlar va xizmatlar narxlarini ifadolovchi milliy pul birligi muhokama qilinadi.
- Inflyatsiya va uning moxiyati, turlari va ta'siri: Inflyatsiya (lot. inflatio - shishish) - pulning qadrsizlanishi, tovarlar va xizmatlar narxlarining umumiy darajasining oshishi. Inflyatsiyaning sabablari, turlari (talab inflyatsiyasi, taklif inflyatsiyasi) va ta'siri batafsil o'rganiladi.
- Kimmatbaxo kogozlar va fond birjasi: Aktsionerlik jamiyatlari, kimmatbaxo kogozlar va aloxida turlari (aktsiya, obligatsiya, garov kogozlari) hamda Fond birjasi faoliyatlari yoritilgan
- Xalkaro valyuta munosabatlari: Xalkaro valyuta tizimi, valyuta kursi va unga ta'sir etuvchi omillar, xalkaro xisob-kitoblarning asosiy shakli va xisob-kitob operatsiyalari tahlil qilinadi. O'rganishning zamonaviy ahamiyati ta'kidlangan.
- Kreditning moxiyati, vazifalari va Iqtisodiyotdagi roli: Kreditning moxiyati va ahamiyati, tarkibi va shakllari, shuningdek, uning iqtisodiyotdagi o'rni va vazifalari ochib berilgan.
- O'zbekistonda kreditlashning xususiyatilari: Ushbu ma'ruzada O'zbekiston sharoitida kreditlash tizimining xususiyatlari, kichik va urta biznesni kreditlash, qarzlarni sugurtalash va kredit foiz siyosati kabi masalalar ko'rib chiqiladi.
- Banklar va bank operatsiyalari: Banklar va bank faoliyatining asosiy maqsadi va yo'nalishlari ko'rsatib o'tiladi. Pul mablaglarini jalb qilish xamda ularni kaytarishlik, tulashlik va muddatlilik shartlari asosida o'z nomidan joylashtirish uchun tuzilgan muasasa bankidir. Banklar xuquqiy shaxs xisoblanadi.
- Moliya tizimini tashkil etish: Moliya - bu xalk xujaligida pul resurslarini xosil etish, ularni taksimlash va ishlatish borasidagi Iqtisodiy munosabatlarni bildiradi. Moliya nima uchun kerakligini ta'minlash moliya mexanizmini (qanday yunalishda) ta'minlamoqda.
- Davlat byudjeti, uning moxiyati va vazifalari: Davlat byudjeti-davlat moliyasi markaziy urinni egallaydi. Byudjeti tizimi murakkab mexanizm bo'lib, davlat byudjeti orqali xarajatlar va daromadlar muvozanatlashtiriladi.Davlat funktsiyalari davlat xarajatlarining o'zgarishiga olib keladi.