Умумий физика ва электротехника асослари
Ushbu kitob "Umumiy fizika va elektrotexnika asoslari" kafedrasi tomonidan tayyorlangan ma'ruzalar to'plamidir. Unda mexanika bo'limiga oid fizika fanining asosiy tushunchalari, qonunlari va formulalari batafsil yoritilgan. To'plam bakalavriat yo'nalishida tahsil olayotgan talabalar uchun mo'ljallangan bo'lib, o'quv dasturiga mos keladi. Kitobda mexanik harakat, sanoq sistemasi, fazo va vaqt tushunchalari, Nyuton qonunlari, energiyaning saqlanish qonuni, suyuqliklar mexanikasi elementlari, tebranishlar va to'lqinlar kabi mavzularga oid ma'lumotlar keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Mexanik harakat. Sanoq sistemasi. Fazo va vaqt tushunchasi: Mexanik harakat, sanoq sistemasi, fazo va vaqt tushunchalari, fizik kattaliklar, ko'chish, yo'l, tezlik, tezlanish, normal va tangensial tezlanishlar haqida ma'lumot beriladi.
- Aylanma harakat kinematikasi. Burchak tezlik va burchak tezlanish. Chiziqli tezlik bilan burchak tezlik orasidagi bog'lanish: Aylanma harakat kinematikasi, burchak tezlik va tezlanish, chiziqli tezlik bilan burchak tezlik orasidagi bog'lanish, aylanish o'qi, burilish burchagi, vektor ko'rinishlari, formulalar va ta'riflar keltirilgan.
- Ilgarilanma harakat dinamikasi: Nyutonning I, II, III qonunlari, inersiya, massa, impuls, kuch impulsi, impulsning saqlanish qonuni, elastik va noelastik to'qnashuvlar haqida tushunchalar beriladi.
- Tabiatda kuchlar. Tortishish kuchi. Ishqalanish kuchi: Tabiatdagi mavjud kuchlar, tortishish kuchi, og'irlik kuchi, vaznsizlik, ishqalanish kuchining turlari, elastiklik kuchlari, Guk qonuni, deformatsiya va uning turlari, mustahkamlik chegarasi kabi mavzular yoritiladi.
- Mexanik ish va energiya: Ish va energiya, mexanik sistemaning kinetik va potensial energiyasi, quvvat, konservativ va nokonservativ kuchlar, elastik deformatsiyalangan jismlarning potensial energiyasi, energiyaning saqlanish qonuni, elastik va noelastik to'qnashuvlar kabi masalalar ko'rib chiqiladi.
- Qattiq jismlar mexanikasi: Aylanma harakat kinematikasi elementlari, inersiya momenti, aylanma harakat kinetik energiyasi, aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasi, kuch momenti, harakat miqdori momenti va uning saqlanish qonuni, noinertsial sanoq sistemalari, inersiya kuchlari haqida ma'lumotlar beriladi.
- Suyuqliklar mexanikasi elementlari: Suyuqlik va gazlarda bosim, tinch holatdagi suyuqlik va gazda bosim taqsimoti, uzluksizlik tenglamasi, oqim chiziqlari, Bernulli tenglamasi, laminar va turbulent oqim, Reynolds soni, jismlarning suyuqlik va gazlardagi holati, ho'llash, kapillyarlik va Laplas tenglamasi kabi mavzular yoritiladi.
- Maxsus nisbiylik nazariyasining elementlari: Nisbiylikning mexanik printsipi, Galiley almashtirishi, maxsus nisbiylik nazariyasining postulatlari, Lorents almashtirishlar va undan kelib chiqadigan xulosalar, tezliklarni qo'shishning relyativistik qonuni, moddiy nuqta relyativistik dinamikasining asosiy qonuni kabi mavzular ko'rib chiqiladi.
- Mexanik tebranishlar va to'lqinlar: Garmonik tebranishlar va tebranish tenglamasi, matematik-fizik va prujinali mayatnik, tebranishlarni qo'shish, so'nuvchi va majburiy tebranishlar haqida ma'lumotlar berilgan.