Til vа nutq birliklаri

Ushbu kitob "Umumiy tilshunoslik fanidan kurs ishi" bo'lib, unda til va nutq birliklari, ularning o'zaro munosabati, fonema, morfema, leksema, model va tovush kabi asosiy tushunchalar tahlil qilinadi. Kitob til birliklarining nutqdagi voqelanishi, ularning vazifalari va xususiyatlarini yoritishga qaratilgan.

Asosiy mavzular

Fonema: Fonema tilning eng kichik birligi sifatida ta'riflanadi, uning boshqa til birliklaridan ajralib turadigan jihatlari, minimal birlik bo'lishi va maksimal vazifa bajarishi, moddiy ashyosi va vazifalari ko'rsatiladi.
Morfema: Morfema ma'noli qism sifatida fonemadan farqlanishi, ma'no ifodalash xususiyati, shakl va mazmun birligi, morf va allomorf tushunchalari bilan bog'liqligi tahlil qilinadi.
Leksema: Leksema til birligi sifatida o'ziga xos belgilari, umumiylik va xususiylik dialektikasi, fonematik va akustik strukturasi, ma'no (vazifa) va denotatlari bilan bog'liqligi, jamiyat a'zolari uchun tayyorligi va yaxlitligi ko'rib chiqiladi.
Model: Modellar til birliklarining o'zaro birikish yo'li, lisoniy formula, tayyor qurilma sifatida tavsiflanadi, leksemalar va morfemalar birikishi, so'z formalari va gap qurilishiga oid qoliplar bilan bog'liqligi ko'rsatiladi.
Tovush: Tovush nutqning eng kichik birligi, fonemaning nutqdagi aniq namoyon bo'lishi, fizik, akustik, fiziologik va lingvistik belgilarga egaligi, til birliklarining moddiy qobig'i sifatida ta'siri, fonema bo'lish qobiliyati kabi jihatlari yoritiladi.
So'z: So'z nutq faoliyati bilan bevosita bog'langan birlik, nutq boyligi, tovush kompleksidan iborat ijtimoiy belgi, leksemaning voqelanishi, tovush tomoni (perseptiv vazifasi), atamalik (nominativ vazifasi) va ma'no ifodalash (signifikativ vazifasi) xususiyatlari bilan tahlil qilinadi.
So'z birikmasi: So'z birikmasi nutqiy hosila sifatida leksema va so'zlarning erkin birikuvi, mantiqiy munosabatga kirishuvi, gap uchun qurilish materiali bo'lishi, valentlik munosabatlari, hokim va tobe so'zlar, tuzilishiga ko'ra turlari kabi jihatlari ko'rib chiqiladi.
Gap: Gap ifoda va mazmun jihatlarga ega nutq birligi, kommunikativ vazifa, predikativlik, intonatsiya, leksik-grammatik va intonatsion butunlik, darak, so'roq, buyruq kabi turlari, gapning qurilish modellari kabi jihatlari tahlil qilinadi.