Tilshunoslikka kirish

Ushbu kitob tilshunoslikka kirish kursining asosiy masalalarini qamrab olgan bo'lib, talabalarga ushbu fanning asoslarini o'rganishda yordam berishga mo'ljallangan. Kitobda fonetika, grammatika, leksikologiya kabi tilshunoslikning turli sohalari hamda tilning ijtimoiy va madaniy ahamiyati, kelib chiqishi va rivojlanishi kabi masalalar yoritilgan.

Asosiy mavzular

• Tilshunoslik fani va uning predmeti: Tilshunoslik fanining jahon fanlari tizimidagi o'rni, asosiy masalalari, vazifalari, aspektlari va funksiyalari haqida ma'lumot berilgan.
• Til, nutq va nutq faoliyati: Til va nutqning mohiyati, nutq faoliyatining mohiyati, til va nutq opozitsiyalari, nutqning belgilari va funksiyalari, nutqning psixologik mexanizmlari, nutq faoliyat sifatida, nutqning yaratilish modellari, nutqni idrok qilish va nutq faoliyatining turlari haqida ma'lumotlar keltirilgan.
• Til va tafakkur: Tafakkurning ideal hodisa ekanligi, tafakkur va fikrlash jarayoni, bilish jarayoni, hissiy va mantiqiy bilish, til va tafakkur munosabatlari kabi masalalar bayon etilgan.
• Tilning paydo bo'lishi va rivojlanishi: Tilning paydo bo'lishi haqidagi turli fikrlar, ilohiy kuch tomonidan yaratilgani, kishilar tomonidan yaratilgani, tovushga taqlid nazariyasi, undovlar nazariyasi, ijtimoiy kelishuv nazariyasi va marksistik qarashlar haqida ma'lumot berilgan.
• Jahon tillari klassifikatsiyasi: Jahon tillari haqida umumiy ma'lumot, ularni klassifikatsiyalash, tipologik yoki morfologik klassifikatsiya, flektiv, agglutinativ, o'zakli tillar, geniologik klassifikatsiya kabi mavzular yoritilgan.
• Kommunikativ tilshunoslik: Kommunikatsiya va uning mohiyati, kommunikatsiyaning ko'p qirralilik xususiyati, kommunikatsiya va til birligi, kommunikatsiya turlari, til vositasida muomala qilish - verbal kommunikatsiya kabi masalalar ko'rib chiqilgan.
• Psixolingvistika: Psixologiyaning asosiy masalalari, tilshunoslikning asosiy masalalari, psixolingvistikaning asosiy masalalari, til, nutq va nutq faoliyatining turlari, nutq mexanizmlari va retseptiv mexanizmlar kabi mavzular bayon etilgan.
• Sotsiolingvistika: Sotsiologiya (jamiyatshunoslik)ning asosiy masalalari, sotsiolingvistikaning asosiy masalalari, davlat tili masalasi, tillarni sotsiolingvistik nuqtai nazardan turlarga ajratish, tillar tavsifi va sotsiolingvistik hulosalar haqida ma'lumotlar keltirilgan.
• Matn tilshunosligi: Matn haqida tushuncha, uning mohiyati va xususiyatlari, matn birligi, matn tarkibi, matn vositalari, matn turlari kabi masalalar yoritilgan.
• Lingvistik tahlil metodlari: Tadqiqot metodlari haqida tushuncha, tarixiy-qiyosiy metod, gap bo'laklari metodi, substitutsiya metodi, distributiv metod, transformatsion metod, statistik tahlil metodi va ma'no komponentalarini tahlil qilish metodi kabi masalalar ko'rib chiqilgan.
• Yozuv: Yozuv va uning mohiyati, yozuvning paydo bo'lishi, yozuv turlari, grafika, orfografiya, yozuvning maxsus turlari, jahon tillarida yozuvdan foydalanish, O'zbek tili orfografiyasi kabi mavzular haqida ma'lumotlar keltirilgan.
• Tilning ichki qurilishi: Tilning ichki qurilishi haqida tushuncha, fonetik, leksik va grammatik qatlamlar, ularning o'ziga xosliklari haqida ma'lumotlar berilgan.
• Fonetika: Fonetika va fiziologik fonetika, akustik fonetika, unlilar klassifikatsiyasi, fonologiya yoki fonematika, nutq tovushlari, undoshlar klassifikatsiyasi, nutqning fonetik jihatdan bo'linishi, nutq tovushlarining o'zgarishi, nutqning supra-segment elementlari haqida ma'lumotlar berilgan.
• Grammatika: Grammatika haqida tushuncha, uning mohiyati va xususiyatlari, grammatik kategoriyalar, grammatik ma'no va uning ifodalanish vositalari kabi masalalar yoritilgan.
• Leksikologiya: Leksikologiya va uning tarmoqlari, so'z va tushuncha, leksik ma'no va uning turlari, sinonimlar, omonimlar, antonimlar, neologizm, so'z yasash, leksikografiya, lug'at va uning turlari, izohli, tarjima, imlo, maxsus, etimologik lug'atlar haqida ma'lumot berilgan.