Elektr yuritma va uni bоshqarish asоslari
Ushbu kitob elektr yuritmalari va ularni boshqarish asoslariga bag'ishlangan bo'lib, unda elektr yuritma mexanikasi, elektr dvigatellarining xususiyatlari, tezlikni rostlash, tormozlash, ishga tushirish va himoya qilish kabi masalalar batafsil yoritilgan. Kitob talabalarga, muhandislarga va elektr energetika sohasida faoliyat yurituvchi mutaxassislarga mo'ljallangan.
Asosiy mavzular
- Elektr yuritma mexanikasi: Elektr yuritmaning asosiy elementlari, statik va inersiya momentlari, harakat tenglamasi va mexanik xarakteristikalari ko'rib chiqiladi. Turli uzatish qurilmalari va ularning kinematik sxemalari keltirilgan.
- O'zgarmas tok elektr dvigatellarining elektromexanik xususiyatlari: Mustaqil uyg'otishli, ketma-ket uyg'otishli va aralash uyg'otishli dvigatellarning ulanish sxemalari, ishlash rejimlari va xarakteristikalari tahlil qilinadi. Tormozlash usullari va ularning xususiyatlari yoritilgan.
- O'zgaruvchan tok dvigatellarning elektromexanik xususiyatlari: Asinxron va sinxron dvigatellarning tuzilishi, ulanish sxemalari, harakatlanish rejimlari, mexanik xarakteristikalari va tormozlash usullari batafsil bayon etilgan. Dvigatellarni ishga tushirish va tormozlashdagi energiya isroflari hisoblanadi.
- Elektr yuritma tezligini rostlash: O'zgarmas va o'zgaruvchan tok elektr yuritmalari tezligini rostlash usullari, xususan, yakor zanjiridagi qarshilikni o'zgartirish, magnit oqimini o'zgartirish va kuchlanishni o'zgartirish usullari ko'rib chiqiladi. Tiristorli o'zgartirgichlar yordamida tezlikni rostlashning zamonaviy usullari yoritilgan.
- Elektr yuritmalarda o'tish jarayonlari: Elektr yuritmani ishga tushirish, to'xtatish va bir tezlikdan ikkinchisiga o'tish vaqtlari mexanizmning ish unumiga ta'siri tahlil qilinadi. O'tish jarayonlarining davomiyligini aniqlash usullari ko'rsatilgan.
- Elektr yuritmaning energetikasi: Elektr yuritmaning energetik ko'rsatkichlari, xususan, quvvat isroflari, foydali ish koeffitsienti va quvvat koeffitsienti aniqlanadi. Rostlanadigan va rostlanmaydigan elektr yuritmalarning energetik ko'rsatkichlari tahlil qilinadi.
- Elektr dvigatellarni tanlash: Elektr dvigatellarni tanlashda e'tiborga olinadigan asosiy omillar, xususan, dvigatelning qizishi va sovishi, ish rejimi va konstruktsiyasi ko'rib chiqiladi. Dvigatelning nominal kuchlanishi va tezligini aniqlash usullari keltirilgan.
- Elektr yuritmalarni boshqaruvchi elektromexanik apparat va qurilmalar: Elektr yuritmalarni boshqarishda qo'llaniladigan elektromexanik apparatlar va qurilmalar, xususan, uzgichlar, kontaktorlar, relelar va saqlagichlar batafsil bayon etilgan. Ularning tuzilishi, ishlash prinsiplari va texnik xarakteristikalari ko'rsatilgan.
- Elektr yuritmalarni boshqarishda kontaktsiz apparat va qurilmalar: Kontaktsiz apparat va qurilmalar, xususan, tiristorli kontaktorlar va mantiqiy elementlar orqali boshqarish sxemalari ko'rib chiqilgan. Kontaktsiz elementlarning afzalliklari va kamchiliklari tahlil qilingan.
- Elektr yuritmalarni boshqarishda berk sxemalar va tizimlar: Berk tizimli boshqarishning asosiy prinsiplari, tarkibiy elementlari va avtomatik boshqarish qurilmalari ko'rib chiqiladi. Elektr yuritmani avtomatik boshqarishda ishlatiladigan datchiklar va o'lchash sxemalari yoritilgan.
- Kuzatuvchi elektr yuritma va dasturli boshqarish: Kuzatuvchi elektr yuritma va dasturli boshqarish tizimlarining asosiy prinsiplari va qo'llanilish sohalari bayon etilgan.
- Elektr yuritmaning mustahkamligi: Elektr yuritma boshqarish tizimi va elementlarining mustahkamligi, ishonchlilikni oshirish usullari va elektr xavfsizligi texnikasi ko'rib chiqilgan.