A course of lectures on comparative typology

Ushbu kitob "Qiyosiy tipologiya" kursining ma'ruza matnlaridan iborat bo'lib, unda tillarni tipologik jihatdan o'rganishning nazariy va amaliy asoslari yoritilgan. Kitobda tipologiyaning asosiy tushunchalari, usullari, yo'nalishlari va tadqiqot prinsiplari batafsil ko'rib chiqilgan. Ma'ruzalarda turli tillarning fonologik, morfologik, sintaktik va leksik xususiyatlari qiyosiy tahlil qilingan holda, ularning o'xshash va farqli jihatlari aniqlanadi. Kitob tilshunoslikka qiziquvchi talabalar, tadqiqotchilar va o'qituvchilar uchun mo'ljallangan bo'lib, ularga tillarni qiyosiy o'rganish va ularning tipologik xususiyatlarini aniqlashda yordam beradi.

Asosiy mavzular

Tilshunoslik tipologiyasiga kirish: Ushbu mavzu tilshunoslik tipologiyasining asosiy tushunchalari, maqsadlari, vazifalari va tadqiqot usullarini yoritadi. Tipologiyaning fan sifatida shakllanish tarixi, qiyosiy tilshunoslik bilan aloqasi va ahamiyati ko'rib chiqiladi. Shuningdek, tipologik tahlilning asosiy prinsiplari va usullari, tillarni tipologik jihatdan tasniflash mezonlari muhokama qilinadi.
Umumiy tipologiya tarmoqlari: Ushbu mavzu umumiy tipologiyaning asosiy tarmoqlari - lingvistik tipologiya va nolingvistik tipologiyaga bag'ishlangan. Lingvistik tipologiya tillarni o'rganish bilan shug'ullanadi, nolingvistik tipologiya esa boshqa sohalarni (masalan, matematikani, tarixni, botanikani) qiyosiy o'rganish bilan shug'ullanadi. Ushbu tarmoqlarning o'ziga xos xususiyatlari, tadqiqot ob'ektlari va usullari ko'rib chiqiladi.
Tilshunoslik tipologiyasining predmet sohasi: Ushbu mavzu tilshunoslik tipologiyasining predmet sohasini aniqlashga qaratilgan. Unda tilshunoslik tipologiyasining tadqiqot ob'ekti, vazifalari va qiyosiy tilshunoslik, arealli tilshunoslik, kontraster tilshunoslik kabi fanlar bilan aloqasi yoritiladi. Shuningdek, til sistemasining muhim jihatlari, tillarning genetik aloqalari va o'zaro ta'siri ham o'rganiladi.
Leksikologiya va qiyosiy tipologiya: Ushbu mavzu qiyosiy tipologiyaning leksikologiya bilan aloqasini ochib beradi. Tillarning leksik tarkibini qiyosiy o'rganish, lug'at tuzish prinsiplari, semantik maydonlar, so'zlarning ko'p ma'noliligi, sinonimiya, antonimiya kabi masalalar ko'rib chiqiladi. Leksik tipologik tahlilning asosiy usullari va vazifalari yoritiladi.
Grammatik kategoriyalar: Ushbu mavzu tillardagi grammatik kategoriyalarni tipologik jihatdan o'rganishga bag'ishlangan. Grammatik kategoriyalarning mohiyati, turlari va ifodalanish usullari ko'rib chiqiladi. Unda kelishik, son, jins, zamon, mayl kabi grammatik kategoriyalarning o'xshash va farqli jihatlari tahlil qilinadi. Ushbu tahlil talabalarga turli tillardagi grammatik hodisalarni chuqurroq tushunishga yordam beradi.
Tipologik kategoriyaning asosiy parametrlari: Ushbu mavzu tipologik kategoriyalarning asosiy parametrlari - tilning ko'ndalang xarakteri, ko'ndalang darajasi xarakteri va ko'ndalang sinf xarakterini ko'rib chiqadi. Ushbu parametrlarning mohiyati, ahamiyati va tillarni qiyosiy tahlil qilishdagi roli yoritiladi. Ularning yordamida tillar o'rtasidagi farqlar va o'xshashliklar aniqlanadi.