Газ таъминоти
Ushbu kitob "Gaz ta'minoti" O'zbekiston Respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan o'quv qo'llanma sifatida yaratilgan. Kitobda yonuvchi gazlar, ularning fizik-kimyoviy xossalari, gazning paydo bo'lishi, uni qazib olish va uzoq masofalarga uzatish, tarmoqlangan gaz ta'minoti tizimlari haqida ma'lumotlar keltirilgan. Shahar gaz ta'minoti loyihasi, iste'molchilarga sarflanayotgan gazning yillik miqdori hisobi, gazning turli xil iste'molchilarga sarflanish tartibi, gaz tarmoqlarining gidravlik hisobi uslublari yoritilgan. Gaz tarmoqlarida gaz bosimi boshqarilishida bosim regulyatorlari va ularning turlari, ishlash jarayoni, gaz boshqaruv shaxobchalari va qurilmalaridan foydalanish, ularga texnik xizmat ko'rsatish, gaz tarmoqlaridan foydalanishda texnika va yong'in xavfsizligi yoritilgan. Qo'llanmada amaliy hisoblar va gaz ta'minoti tizimlarini loyihalash uchun zarur bo'lgan me'yoriy ma'lumotlar ham keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Yonuvchi gazlar va ularning xossalari: Yonuvchi gazlarning turlari, fizik-kimyoviy xossalari, tarkibi va ularning ahamiyati ko'rib chiqiladi. Gazning yonuvchanlik darajasi va xavfsizligi haqida ma'lumotlar beriladi.
- Gazning qazib olinishi va uzatilishi: Gazning tabiiy manbalari, qazib olish usullari va uzoq masofalarga uzatish texnologiyalari haqida ma'lumotlar beriladi. Gazni qayta ishlash va transportirovka qilish bosqichlari tahlil qilinadi.
- Gaz ta'minoti tizimlari: Tarmoqlangan gaz ta'minoti tizimlarining tuzilishi, elementlari va vazifalari ko'rib chiqiladi. Shahar va sanoat gaz ta'minoti tizimlarining o'ziga xos xususiyatlari, ularning loyihalash tamoyillari keltiriladi.
- Shahar gaz ta'minoti loyihasi va hisoblash: Shahar gaz ta'minoti loyihasini ishlab chiqish bosqichlari, gaz sarfini hisoblash usullari va gaz taqsimotini optimallashtirish masalalari yoritiladi. Iste'molchilarga gaz yetkazib berishda hisob-kitob qilish tartibi ko'rsatiladi.
- Gaz tarmoqlarining gidravlik hisobi: Gaz tarmoqlarida bosimning yo'qolishi, gidravlik qarshilik va ularni hisoblash usullari batafsil tahlil qilinadi. Tarmoqning ish tartibi va bosim regulyatorlarini to'g'ri tanlash muhimligi ta'kidlanadi.
- Gaz ta'minoti tizimlaridan foydalanish: Gaz ta'minoti tizimlaridan xavfsiz foydalanish qoidalari, texnik xizmat ko'rsatish tartibi va nosozliklarni bartaraf etish usullari keltirilgan. Gaz qurilmalarini o'rnatish va ishlatish bo'yicha ko'rsatmalar beriladi.