Матн тилшунослиги

Ushbu JSON fayli matn tilshunosligi fanidan tuzilgan ma'ruzalar matnining tahlilidir. Matn O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan Samarqand davlat universitetida nashr etilgan. Ma'ruzalar matni filologiya fakulteti talabalari uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

Matn va uning tilshunoslikda o'rganilishi tarixi: Matnning mohiyati, turlari, tilshunoslikdagi o'rni va tadqiqot tarixi haqida ma'lumot beriladi. O'rganilish tarixi, turli oqimlar nuqtai nazari, tadqiq usullari va matn tahlilining lingvistik asoslari yoritiladi.
O'zbek tilshunosligida matn va uni o'rganish muammolari: O'zbek tilshunosligida matnning o'rganilish holati, uslubiy xususiyatlari, tadqiqotlar yo'nalishi va muammolari tahlil qilinadi. Matnni o'rganishda yuzaga kelgan yangi tushunchalar va yondashuvlar bayon etiladi.
Nurtqda til birliklarining qo'llanilishi va matn tushunchasi: Nutqda til birliklarining o'zaro aloqasi, stilistik va semantik xususiyatlari ko'rsatiladi. Matnning kommunikativ vazifasi va pragmatik jihatlari muhokama qilinadi. Til va nutqning farqi, o'zaro ta'siri va aloqalari tadqiq etiladi.
Matnda sintaktik aloqani ta'minlovchi leksik vositalar: Matnning sintaktik yaxlitligini ta'minlovchi leksik vositalar (takrorlar, sinonimlar, olmoshlar, bog'lovchilar) ning ahamiyati va roli ochib beriladi. Leksik vositalar orqali matn qismlarining bog'lanishi ko'rib chiqiladi.
Matn komponentlarining semantik va pragmatik munosabatlari: Matn tarkibidagi gaplar, so'z birikmalari va boshqa unsurlarning o'zaro semantik va pragmatik aloqalari tahlil qilinadi. Nutqiy munosabatlar va matnning yaxlitligi ta'minlanishi masalalari yoritiladi.
Matn va murakkab sintaktik qurilmaning o'zaro munosabati: Matn tuzilishida murakkab sintaktik qurilmalarning (qo'shma gaplar, inversiya, ritorik so'roq va undovlar) o'rni, vazifasi va ahamiyati ko'rsatib o'tiladi.
Matn tarkibida noodatiy birikmalarning grammatik strukturasi: Matn tuzilishida o'ziga xos so'z birikmalarining (noodatiy birikmalar, frazeologizmlar, inversiya) grammatik xususiyatlari, stilistik vazifasi va roli ochib beriladi.
Matn komponentlarining pog'onali munosabati haqida: Matn tarkibidagi so'z, so'z birikmasi, gap, abzas va bob kabi unsurlarning o'zaro bog'lanishi, pog'onali munosabatlari va ahamiyati yoritiladi. Matn yaxlitligining ta'minlanishida pog'onali munosabatlarning roli ko'rsatiladi.
Matnda gumon olmoshlarining ayrim semantik va funksional-uslubiy xususiyatlari: Matn tarkibidagi gumon olmoshlarining ma'nolari, qo'llanilish o'rinlari, stilistik vazifalari, uslubiy bo'yoqlari, nutqiy ta'sirchanlikni oshirishdagi roli tadqiq etiladi.
Matnda jamlovchi olmoshlarning ayrim funksional-uslubiy xususiyatlari: Matn tarkibidagi jamlovchi olmoshlar, ya'ni hammi, bari, hamma va boshqalarning ma'nolari, stilistik vazifalari, uslubiy bo'yoqlari, nutqiy ta'sirchanlikni oshirishdagi roli tadqiq etiladi.
Badiiy matnlarda laqablarning ayrim uslubiy xususiyatlari haqida: Badiiy matnlarda qo'llanilgan laqablarning adabiy, uslubiy xususiyatlari, turli obrazlarni yaratishdagi roli tahlil etiladi. Shuningdek, muallifning uslubiy mahorati ko'rsatiladi.
"Matn tilshunosligi" fanida nutq derivatsiyasi muammolarini o'rganish: Nutq derivatsiyasi va nutqning o'ziga xos xususiyatlari, shuningdek, matn yaratishdagi ahamiyati va roli tahlil qilinadi.