Umumiy yer bilimi

Ushbu kitob "Umumiy yer bilimi" fanidan ma'ruzalar matnidir. Unda geografik qobiq, uning tarkibiy qismlari, taraqqiyoti, jamiyat va atrof muhit munosabatlari haqidagi ma'lumotlar berilgan. Kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan bakalavr bosqichi davlat ta'lim standartiga mos ravishda tuzilgan.

Asosiy mavzular

Fan xakida tushuncha. Umumiy yer bilimi faniga kirish.: Geografiya fanlari tizimi, Umumiy yer bilimi fanining tadqiqot ob'yekti, predmeti va vazifalari. Geografiya fanlar tizimi va uning tarkibiy qismlariga oid maʼlumaotlar, geografik qobiqning taraqqiyoti, jamiyat va atrof muhit munosabatlari haqida ma'lumotlar beriladi.
Geografiya fanining rivojlanish boskichlari.: Kuldorlik davridagi geografik fikrlar, Maxalliy va arab olimlarining geografiyani rivojlantirishga kushgan xissalari, Buyuk geografik kashfiyotlar, Xozirgi davr geografiyasi kabi mavzular yoritilgan.
Yer va koinot xakida umumiy tushuncha.: Yer va olam, Kuyosh sistemasi, Kuyosh sistemasining vujudga kelishi xakidagi gipotezalar, Quyosh sistemasi tarkibi va tuzilishi haqida ma'lumot beriladi.
Yerning shakli va kattaligi.: Yerning Kuyosh tizimidagi urni, Yerning ulchamlari, Yerga fazoning ta'siri, Yer shakli va kattaligini aniklash usullari bayon etiladi.
Yerning xarakati va uning geografik okibatlari.: Yerning sutkalik xarakati, Yerning yillik xarakati, Joyda oriyentirlash, Gradus turi kabi masalalar kuriladi. Yerning xarakatlari natijasida yuzaga keladigan geografik okibatlar tahlil etiladi.
Geografik koβik.: Geografik kobikning umumiy tavsifi va xususiyatlari, Geografik kobikda moddalarning xilmaxilligi, Geografik kobikning tuzilish darajalari kabi savollar ochib berilgan.
Geografik kobikning vertikal tuzilishi: litosfera.: Litosfera xakida tushuncha, Yerning ichki tuzilishi, Yer pusti haqida ma'lumotlar, litosferaning tarkibi va xususiyatlari tasvirlangan.
Umumsayyoraviy relyef shakllarining joylashuvi.: Yer yuzasida kuruklik va suvlik nisbati, Materik va kit'a tushunchasi, Umumsayyoraviy relyef shaklarining joylashuvidagi asosiy konuniyatlar haqida tushunchalar shakllantiriladi.
Yer yuzasining asosiy relyef shakllari.: Relyef xosil kilishda ichki kuchlarning roli, Relyef xosil bulishda tashki kuchlarning roli, Nurash va uning turlari, Shamollar, suv, yer osti suvlari ta'sirida xosil bulgan relyef shakllari kabi masalalar tahlil etiladi.
Atmosferaning tarkibi va tuzilishi. Kuyosh radiasiyasi.: Atmosfera xakida tushuncha, Atmosfera tarkibi, Atmosferaning tuzilishi, Kuyosh radiasiyasi, Yer sharida issiklikning taksimlanishi kabi mavzularni uz ichiga oladi.
Havo bosimi.: Havo bosimi xakida tushuncha, Bosim birikmalari, Bosimning absalyut balandlik va xarakatiga karab uzgarishi, Bosimning sutkalik va yillik uzgarishi, Bosimning geografik taksimoti, Bosim grariyenti yuzasining kabi tushunchalar tahlil etiladi.
Sh A MOLLAR.: Shamolning xosil bulish sabablari, Shamolning asosiy guruxlari, Xavo masallari va frontlari, Shamol turlari, ularning xususiyatlari bayon etilgan.
Atmosferadagi namlik va yoginlar.: Xavoning namligi, Yoginlarning xosil bulishi va turlari, Suv butalarining kondensasiyasi va sublimasiyasi haqida ma'lumot beriladi.
Ob-xavo va iklim.: Ob-xavo va uning elementlari, Ob-xavoni bashorat kilish, Iklim va iklim xosil kiluvchi omillar, Iklim mintakalari kabi masalalarni tahlil etadi.
Gidrosfera: dunyo okeani.: Gidrosfera xakida tushuncha, Dunyo okeani va uning kismlari, Okean suvining shurligi, Dengiz suvining tinikligi, rangi, bosimi, Okean suvining issiklik rejimi, Okean suvlarining xarakati kabi masalalarni uz ichiga oladi.
Ichki suvlar.: Yer osti suvlari, Muzliklar, Botkokliklar, Kullar, Daryolar haqida batafsil ma'lumot beradi.
B I O S F YE RA.: Biosfera xakida umumiy tushuncha, Moddalar aylanishida biosferaning roli, Biosferada organizm va muxitning tuzilishi, Yerda xayotning paydo bulishi, Biosenoz tuzilishi kabi mavzularni uz ichiga oladi.
Geografik kobikning gorizontal tuzilishi.: Geografik kobikning gorizontal yunalishida tabakalanishining asosiy omillari, Mintakaviy zonal tuzilmalar, Zonallik kabi tushunchalar tahlil etilgan.
Geografik kobikning xarakatlari.: Xarakat manbalari va turlari, Geografik kobikda Kuyosh issikligi va Yerning ichki issikligi, Atmosferadagi xarakatlar, Yer yuzasida issiklikning taksimlanishi bilan boglik jarayonlar kabi savollar kurilgan.
Geografik kobikda suvning harakati.: Geografik kobikda suvning aylanma xarakati, Okean okimlarining xarakati, Atmosferada suvning xarakati, Xujalikdagi suvning xarakati, Geografik kobikda suvning muvozanati masalalari kuriladi.
Biologik va biokimyoviy aylanma harakatlar.: Modda va issiklikning aylanma xarakatida organizmlarning urni, Ozuka zanjiri, Biokimyoviy xarakatlar kabi savollar yoritilgan.
Geografik kobikdagi davriy harakati.: Xarakat turlari, Tabiiy geografik xodisalarning davriyligi, Litosferaning turli qismlarida moddalarning doimiy harakatlar kabi masalalarni uz ichiga oladi.
Geografik kobikning rivojlanishi.: Rivojlanish manbalari, Geosferalarning shakllanishi, Yerda xayotning paydo bo'lishi, Geografik kobik rivojlanishining asosiy boskichlari kabi savollarga javob berilgan.
Jamiyat va geografik muhit.: Geografik kobikning inson tomonidan uzgartirilishi, Geografik muxit xakida tushuncha, Atrof-muxit monitoringi kabi masalalar uz aksini topgan.