Тасаввуф ва тасаввуф адабиёти
Ushbu kitob Oʻzbekiston Respublikasi Xalq taʼlimi vazirligi tomonidan nashr etilgan boʻlib, Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti oʻzbek tili va adabiyoti kafedrasi tomonidan tayyorlangan "Tasavvuf va tasavvuf adabiyoti" fanida maʼruza matnidir. Unda tasavvufning mohiyati, tarixi, adabiy janrlari va timsollari haqida ma’lumotlar berilgan. Shuningdek, Alisher Navoiyning tasavvufga oid qarashlari tahlil qilingan. Kitob magistratura mutaxassisligi talabalari uchun moʻljallangan.
Asosiy mavzular
- Tasavvufga kirish: Tasavvufning mumtoz adabiyotdagi oʻrni, istiqlol davridagi yangicha qarashlar va davlat qarorlarida adabiy meros masalalari koʻrib chiqiladi. Tasavvuf namoyandalari haqidagi manbalar, xususan, Farididdin Attorning "Tazkirat-ul avliyo" asari muhimligi ta'kidlangan. Xoja Abdulloh Ansoriy, Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiyning bu sohadagi xizmatlari yoritilgan.
- Tasavvufning mohiyati va maqomlari: Tasavvufning shariat, tariqat, ma’rifat va haqiqat kabi to‘rt maqomi borligi, har bir maqomning o‘ziga xos 10 ta qismi mavjudligi tushuntiriladi. So‘fiylar Hazrati Ali nomi bilan bog‘langan holda bu maqomlarni izohlashadi. Sharʼiy hukmlarga rioya qilish, pirga qo‘l berish, Allohdan qo‘rqish, zuhd, halollik, xolislik kabi tushunchalar o‘rin olgan.
- Tasavvuf ta'limotining shakllanishi: Islom dini va tasavvuf, tasavvufning zuhdlik, oshiqʻlik va oriflik davrlari, XIII asrdagi ijtimoiy-siyosiy vaziyat, mol-dunyoga hirs qoʻyishga qarshi norozilik kayfiyatlari, Hasan Basriy, Robiya Adaviya kabi so‘fiylar faoliyati, XII-XIV asrlarda tasavvufning falsafiylashuvi, Ibn Arabiy, Farididdin Attor, Jaloliddin Rumiy ijodi kabi masalalar koʻrib chiqiladi.
- Alisher Navoiy va tasavvuf: Alisher Navoiyning tasavvufga munosabati, uning asarlarida tasavvufiy gʻoyalarning aks etishi, Navoiyning naqshbandiya tariqatiga mansubligi, "Xamsa" asaridagi taʼlimotlar tahlil qilinadi. "Lison ut-tayr" dostonining tasavvufiy mohiyati ochib berilgan.
- Tasavvufiy adabiyot janrlari: Tasavvufiy adabiyotda qoʻllaniladigan anʼanaviy janrlar (gʻazal, ruboiy, doston, qasida, qitʼa), soʻfiyona tazkiralar, manoqib va rivoyat-hikoyatlar, tabaqot va maqomotlar, geografik adabiyot tushunchasi, shayxlar obrazini gavdalantirgan hikoyatlar va rivoyatlar ko‘rib chiqiladi.