«Балоғат» фани бўйича маърузалар матни
Ushbu kitob "Balog'at ilmi" deb nomlanib, unda arab tili uslubiyotining nozik jihatlari, balog'at ilmining shakllanish tarixi, uning rivojlanish bosqichlari va bu fanga hissa qo'shgan olimlar haqida ma'lumot berilgan. Kitob balog'at ilmining mohiyatini ochib beradi, so'zlashuv va yozuv madaniyatini yuksaltirishda uning ahamiyatini ko'rsatadi. Shuningdek, unda fasohat va balog'at, haqiqat va majoz kabi tushunchalar tahlil qilinadi.
Asosiy mavzular
- Balog'at ilmi va uning shakllanishi: Balog'at fanining mohiyati, rivojlanish bosqichlari, unga hissa qo'shgan olimlar haqida ma'lumot beriladi. Arab tilining Qur'oni Karim tili ekanligi, shuning uchun uni o'rganish yo'llari va qoidalari muhimligi ta'kidlanadi. Balog'at fani orqali Qur'on, hadis va shariat kitoblarini to'g'ri idrok etish imkoniyati mavjudligi aytiladi.
- Fasohat va balog'at: Fasohat va balog'atning lug'aviy va istilohiy ma'nolari, kalima, kalom va so'zlovchining fasohati hamda balog'ati tushuntiriladi. Kalomning balog'ati, kalima va so'zlovchining fasohati kabi tushunchalar tahlil qilinadi.
- Ilmi bayon. Tashbeh va uning turlari: Ilmi bayonning mohiyati, tashbeh va uning asosiy elementlari (mushabbah, mushabbah bih, vajhush shabah, odoti tashbeh) haqida ma'lumot beriladi. Tashbehning turli ko'rinishlari (tamthil, kinoya) misollar bilan tushuntiriladi.
- Ilmi ma'oniy: Ilmi ma'oniyning ta'rifi va boblari, isnodi xabariyning holatlari, musnad ilayh va musnadning holatlari, fe'lga taalluqli narsalarning holatlari ko'rib chiqiladi. Kalomning qismlari (xabar va insho) va ularning o'ziga xos xususiyatlari tahlil qilinadi.
- Haqiqat va majoz: Haqiqat va majozning lug'aviy va istilohiy ma'nolari, ularning farqlari va o'xshash jihatlari, haqiqat va majozning lafzda yoki isnodda bo'lishi kabi masalalar ko'rib chiqiladi.
- Majozniy mufrad, istiora: Mufrad majoz haqida tushuncha beriladi. Istioraning ta'rifi, turlari (tasrihiya va makniya) va arkonlari tushuntiriladi. Istiorani tashbehdan ajratib olish yo'llari ko'rsatiladi.
- Majozniy mursal va majoziy aqliy: Majozniy mursal va uning boshqa majoz turlaridan farqlari, majoziy aqliy, majoziy mursal bilan majoziy aqliy o'rtasidagi o'xshashlik jihatlari tahlil qilinadi.
- Kinoya: Kinoyaning lug'aviy va istilohiy ta'rifi, turlari (sifatini talab etiladigan, mavsuf talab etiladigan, nisbat talab etilgan kinoya) ko'rib chiqiladi. Har bir tur misollar bilan tushuntiriladi.