Chizma geometriya va muhandislik grafikasi fanidan amaliy mashg’ulotlar uchun uslubiy ko’rsatma
Ushbu kitob "Chizma geometriya va muhandislik grafikasi fanidan amaliy mashg'ulotlar uchun uslubiy ko'rsatma" O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligining buyrug'i asosida talabalar uchun mo'ljallangan. U chizma geometriya va muhandislik grafikasi fanining nazariy asoslarini amaliy mashg'ulotlarda mustahkamlashga yordam beradi. Kitobda nuqta, to'g'ri chiziq, tekislik va sirtlarga oid masalalarni yechish jarayonlari bayon etilgan, ularning fazoviy holatlarini aniqlash va tasvirlash usullari ko'rsatilgan. Shuningdek kitobda chizmachilik asboblari, standartlar, shriftlar, masshtablar haqida ma'lumotlar keltirilgan va aksonometrik proyeksiyalash qoidalari tushuntirilgan.
Asosiy mavzular
- Nuqtaning epyuri: Nuqtaning fazoviy koordinatalari va uning proyeksiyalari. Oktantlar bo'yicha joylashuvi.
- To'g'ri chiziqning vaziyati: To'g'ri chiziq kesmasining fazoviy holati, uzunligi, proyektsiyalari va o'zaro vaziyatlari.
- Tekislikning izlari: Tekislikning gorizontal va frontal izlarini yasash usullari.
- To'g'ri chiziq va tekislikka oid masalalar: Tekislikda yotmagan nuqta orqali shu tekislikka parallel to'g'ri chiziqni o'tkazish usullari.
- Ikki tekislikka oid masalalar: Berilgan tekislikka parallel bo'lgan masofada unga parallel tekislikni o'tkazish usullari.
- Proyeksiyalar tekisliklarini almashtirish: Ayqash to'g'ri chiziqlar orasidagi eng qisqa masofani aniqlash.
- Aylantirish usuli: Uchburchak tekisligining haqiqiy kattaligini aylantirish usulida aniqlash.
- Parallel ko'chirish usuli: Nuqtadan ABC uchburchak tekisligigacha bo'lgan qisqa masofani parallel-ko'chirish usulida aniqlash.
- Ustma-ust qo'yish usuli: Umumiy vaziyatdagi C tekislikni shu tekislikda yotgan D nuqta bilan birga gorizontal izi atrofida aylantirib H tekislikka jipslashtirish.
- Egri chiziqlarga oid masalalar: Tekis egri chiziqlardan oval, ovoid, ko'p markazli o'ramlarni chizish tartibi.
- Ko'pyoqning tekislik bilan kesishishi: Muntazam beshburchak asosli piramidaning frontal proyeksiyalovchi P tekislik bilan kesishish chizig'i va kesim yuzasining haqiqiy kattaligi aniqlash.
- Aylanma sirtlarning to'g'ri chiziq bilan kesishishi: To'g'ri doiraviy konus sirtining umumiy vaziyatdagi tekislik bilan kesishgan chizig'i qurilsin.
- Silindr sirt yoyilmasini qurish: Yasovchilari frontal proyeksiyalar tekisligiga parallel joylashgan og'ma silindrning yoyilmasi qurilsin.
- Konus sirt yoyilmasini qurish: Konusning umumiy vaziyatdagi yoyilmasini qurish.
- Ko'pyoq bilan aylanma sirtning o'zaro kesishishi: Frontal proyeksiyalovchi prizmaning konus sirt bilan kesishish chizig'i yasalsin.
- Sirtlarning o'zaro kesishishi (yordamchi tekisliklar usuli): Muntazam olti burchakli piramida va yarim silindrning o'zaro kesishish chizig'ini topish.
- Sirtlarning o'zaro kesishishi (yordamchi sharlar usuli): O'qlari kesishgan aylanish sirtlarining o'zaro kesishish chizig'i proyeksiyalari yasalsin.
- Aksonometriya elementlari: Aylana elementlari mavjud bo'lgan modelning aksonometriyasi qurilsin.
- Modelning aksonometriyasini qurish: Modelning ikkita ko'rinishiga asosan uning uchinchi proyeksiyasini quramiz.