Лексеманинг семантик табиати
Ushbu kitob tilshunoslik nazariyasiga bag'ishlangan bo'lib, unda leksik semantika, so'z va leksik ma'nolar, ularning tuzilishi va o'zaro munosabatlari chuqur tahlil qilingan. Kitobda leksik-semantik guruhlar, ma'noviy maydonlar va ularning tilshunoslikdagi o'rni ham ko'rib chiqilgan. Shuningdek, kitobda tilshunoslik tarixidagi turli nazariyalar, yondashuvlar va maktablar, shuningdek, ularning leksikaga bo'lgan ta'siri o'rganilgan. Muallif o'quvchilarga tilshunoslikning asosiy tushunchalari va nazariyalarini tushunishga yordam berish maqsadida ko'plab misollar va tahlillar keltirgan.
Asosiy mavzular
- So'z haqidagi nazariyalar: So'z tushunchasi tilshunoslik tarixida markaziy o'rinni egallaydi, lekin uning maqomi borasida hali ham bir xil fikr yo'q. Verbotsentrik nazariya so'zni asosiy birlik deb biladi, morfematsentrik nazariya esa morfemani asosiy deb hisoblaydi.
- Leksema va so'z: Leksema semema va nomemalardan tashkil topgan, so'z esa grammatik ma'noga ega bo'lgan leksik birlikdir. Leksema leksik sath birligi, so'z esa morfologik birlikdir.
- Leksik ma'no: Leksik ma'no so'zning obyektiv borliqdagi narsa, belgi, harakat kabilar haqidagi ma'lumotidir. Uning tarkibiga atash, ifoda va vazifaviy semalar kiradi. Leksik ma'noni predmet, hodisa, xususiyat haqidagi tushunchalarni aks ettiruvchi so'z mazmuni deb hisoblash mumkin.
- Leksik ma'no tuzilishi: Leksik ma'no murakkab strukturali butunlik bo'lib, unda tushuncha, ma'no va ifoda birlashadi. Ma'no tushunchadan kengroqdir. Leksik ma'no obyektiv olamning ongga aks etgan umumlashgan obrazidir.
- Leksik-semantik guruh: Leksik-semantik guruhlar leksik ma'nolari bo'yicha bir xil bo'lgan so'zlarning birlashmasidir. Bularga sinonimlar, antonimlar va tematik guruhlar kiradi. Ular tilning rivojlanish qonuniyatlari asosida kelib chiqadi.