Psixologiya fanidan barcha yo'nalishlar uchun o`quv-uslubiy qo'llanma
Ushbu elektron kitob, O'zbekiston farmatsevtika instituti "Ijtimoiy fanlar" kafedrasi tomonidan tayyorlangan "Psixologiya" fanidan uslubiy qo'llanmadir. Qo'llanma bakalavr ta'lim yo'nalishi talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, ularga psixologiya fanini o'rganishda, amaliy mashg'ulotlarga tayyorgarlik ko'rishda va mustaqil ishlarni bajarishda yordam beradi. Kitob talabalarga fanning asosiy tushunchalari, nazariy bilimlari, amaliy ko'nikmalarini shakllantirishga qaratilgan.
Asosiy mavzular
- Psixologiya fanining predmeti, vazifalari: Psixologiya fanining predmeti, vazifalari, tarmoqlari va boshqa fanlar bilan aloqasi. Psixologiya fanining fanlar sistemasida tutgan o'rni. Asosiy tushunchalar: psixologiya, rux, aks ettirish, psixika, Aristotel, refleks, emperizm, sensualizm, faktlar, jarayonlar, individual xususiyatlar, vazifalar, psixik holatlar.
- Shaxs va jamiyat muammosi: Shaxs ta'rifi, individ, shaxs, individuallik va ularning o'zaro bog'lanishlari haqida tushuncha, shaxs shakllanishiga ta'sir etuvchi faktorlar, shaxs faolligining manbai sifatida ehtiyoj va uning turlari haqida tushuncha. Asosiy tushunchalar: shaxs, individ, individuallik, faollik, faoliyat, motiv, qiziqishlar, shaxsning shakllanishida ta'sir qiluvchi omillar, shaxs sifatlari.
- Shaxsning faolligi va ijtimoiy xulq motivasiyasi: Shaxs va uning faolligi, faoliyatning turlari (jismoniy va aqliy harakatlar), ijtimoiy xulq motivlari va shaxs motivasiyasi, motivlarning anglanganlik darajasi, ijtimoiy ustanovka va uni o'zgartirish muammosi. Asosiy tushunchalar: faoliyat, o'yin, mehnat, o'qish, ta'lim, motiv, motivasiya, harakat, hatti- harakat. Malaka, odat, salbiy odatlar, ijobiy odatlar, harakatning avtomatlashuvi, faoliyat, shaxs.
- Shaxsning borliqni bilishi jarayonlari: Diqqat, sezgi, idrok: Shaxsning borliqni bilish jarayonlari (diqqat, sezgi, idrok). Diqqat haqida tushuncha, sezgilar haqida umumiy tushuncha va idrokning ta'rifi. Tayanch so'zlar: diqqat, ixtiyoriy, ixtiyorsiz, xususiyatlari, ko’lami, barqarorligi, ko’chishi, taqsimlanishi, bo’linishi, sezgi, analizator.
- Xotira, xayol,tafakkur va mustaqil fikrlash siart-sharoitlari: Xotiraning ta'rifi, xotira turlari, xotiraning fiziologik nazariyasi, xayol turlari, xayol jarayonining fiziologik asoslari, tafakkurning umumiy xarakteristikasi, tafakkur va nutq, tafakkur turlari, tafakkur operasiyalari.Tayanch so'z va iboralar:Xotira, assosiasiya, esda olib qolish, esda saqlash, esga tushurish, unutish, harakat, emosional, obrazli, so'z-mantiq, ixtiyoriy, ixtiyorsiz, qisqa muddatli, uzoq mudatli, operativ.Xayol, fantaziya, obraz, tasavvur, passiv xayol, ijodiy xayol, shirin xayol, aktiv xayol, anatilik, sintetik agglyutinasiya, gipertolizasiya, orzu. Tafakkur, nuqt, logika, tafakkur psixologiyasi, uning turlari. Tafafkkur operasiyasi, analiz, sintez, taqqoslash, umumlashtirish, mavhumlashtirish, klassifikasiyalash, sistemalashtirish.
- Shaxning individual xususiyatlar va ularni diagnostika qilish: Temperament to`g`risida umumiy tushuncha, temperamentning fiziologik asoslari to`g`risida tushuncha, temperament tiplarining psixologik tavsifi, xarakter tuzilishi xususiyatlari, xarakterning tarkib topishi, qobiliyatlar haqida tushuncha, qobiliyatlar tuzilishi, talantning paydo bo`lishi va tuzilishi. Tayanch so'z va iboralar:Temperament, individual xususiyatlar, vazifalar, psixik holatlar. nerv sistemasi, Pablov,B.M.Teplov,E.Krechmer,U.Sheldon,GippokratTemperament turlari: xolerik, melanxolik, sangvinik, flegmatik, temperamentning nerv fiziologik asosi, temperament va shaxs haqida tushuncha beriladi. Temperamentning o'ziga xos ijobiy va salbiy tomonlarixarakter; irodaviy sifatlar; emotsiya (hissiyot)lar; shaxs iqtidori; qobiliyatlar; intellekt; orttirilgan sifatlar; intellektual salohiyat;. qobiliyatlarning psixologik strukturasi; qobiliyatlar va qiziqishlar diagnostikasi; nutqining xususiyatlari; tashqi qiyofa; fizionomika; xiromantiya; konstitusion nazariyalar.
- Muloqot psixologiyasi: Muomalaning shaxs taraqqiyotidagi ahamiyati,vazifasi.Muomalaning turi va shakllari.Muloqot texnikasi-verbal va noverbal vositalar.Muloqotga o`rgatish masalasi,sotsial psixologik trening.Nutq haqida tushuncha.Nutq turlari. Tayanch so'z va iboralar:Psixologiyada muloqotning o`rni.Muloqot «faoliyat» tushunchasi bilan bog`liqligi.Muloqotning asta-sekin rivojlanishi.Muloqot jarayonining samaradorligini ta'minlovchi ijtimoiy omillar.Nutq, til, muomala, monologik, diologik, nutq mexanizmlari, nutq nerv fiziologik asoslari.
- Guruhning shaxsga tasiri va shaxslararo moslik muammosi: Guruhlar va ularning tasnifi, jamoa guruhiy rivojlanishining eng yuksak formasidir, guruhlarda va jamoalarda tabaqalanish.Tayanch so'z va iboralar:Jamoa, guruh, katta guruh, kichkina guruh, shartli guruh, formal guruhlar, noformal guruhlar, real guruhlar, shaxslararo munosaba