Mumtoz nasr poetikasi
Ushbu kitob O'zbekiston Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan bo'lib, Buxoro davlat universiteti talabalari uchun mo'ljallangan "Mumtoz nasr poetikasi" fanidan ma'ruzalar matnini o'z ichiga oladi. Kitobda mumtoz nasr poetikasi o'zbek adabiyoti tarixida tutgan o'rni, nasr va nazmning o'zaro aloqadorligi, bevosita nasrda yozilgan asarlar va she'riy asarlardagi nasriy sarlavhalar kabi masalalar ko'rib chiqilgan. Shuningdek, turli adabiy janrlar, badiiy tasvir vositalari va mumtoz nasriy asarlarning tahlili ham o'rin olgan.
Asosiy mavzular
- Mumtoz nasr poetikasi o`zbek adabiyoti tarixining ajralmas qismi: Mumtoz nasr poetikasi o`zbek adabiyotining boy merosi hisoblanadi. U adabiyotning rivojlanish bosqichlarini, nasr va nazmning o`zaro ta'sirini o`rganishda muhim ahamiyatga ega.
- Nasr va nazmning qorishiq kelishi: Ko`pgina asarlarda nasr nazmni, nazm nasrni to`ldirib kelgan. Mualliflar nasriy asarlarida bayon etgan fikrlarini yanada mantikiy yuksaltirish, uning shiradorligini oshirish, davr adabiy-estetik talabining so`z jozibasiga nisbatan kuygan mezonini me`yorga etkazish uchun she`riy parchalardan foydalanganlar.
- Badiiy tasvir vositalari: Kitobda tashbeh, istiora, tanosub, iyhom, tajnis, tardi aks, kitobat, tashxis, mubolag`a, tamsil kabi o`nlab lafziy va ma`naviy san`atlarning namunalarini uchratish mumkinligi aytilgan.
- O`zbek nasrining ilk manbalari: O`zbek nasrining ilk manbalari O`rxun-Enasoy yozuviga oid yodnomalarda deb bilinadi. Ularning ko`plari she`r bilan emas, balki qofiyasiz va vaznsiz ifodalangan. Mahmud Qoshg`ariyning "Devonu lug`otit turk", Yusuf Xos Hojibning "Qutadg`u bilik" asarlarida turkiy nasr namunalari yanada yorqinroq o`z aksini topa boshladi. Aslida dastlabki turkiy tilda yaratilgan yirik nasriy asar Nosiruddin Rabg'uziyning "Qisasi Rabg`uziy" sidir.
- Alisher Navoiy badiiy nasri: Turkiy adabiyotda tom ma`nodagi nasriy asarlar namunasini Alisher Navoiy yaratdi. Navoiyning turkiy (o`zbek) tilni arab, fors-tojik tili darajasiga ko`tarish, shu tilda “Xamsa", to`rt she`riy devon, dostonlar qatori yirik, salmoqli nasriy asarlar yaratgani aytilgan. Navoiy nasr turiga oid mahorati uning to'rt devonidagi "Debocha"lar, "Nazmul - javohir" ning muqaddimasi hamda sarlavhalarida o`z aksini topgan.