Ona tili

Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi tomonidan Guliston Davlat Universiteti talabalari uchun "Ona tili" fanidan ma'ruza matni sifatida tavsiya etilgan. Kitobda hozirgi o'zbek adabiy tilining fonetika, fonologiya, orfografiya, orfoepiya va grafika kabi muhim aspektlari batafsil yoritilgan. Shuningdek, o'zbek tilining tarixi, taraqqiyot bosqichlari va imlo qoidalari ham ko'rib chiqilgan.

Asosiy mavzular

O'zbek adabiy tilining taraqqiyot bosqichlari: Bu mavzu o'zbek tilining qadimiy davrlardan to hozirgi kungacha bo'lgan rivojlanish yo'lini o'rganadi. Eski turk adabiy tilining shakllanishi, adabiy tilga mahalliy shevalarning ta'siri, Temuriylar davri, Oltin O'rda davri va XX asr boshlaridagi o'zgarishlar ko'rib chiqiladi.
Fonetika va uning maqsad va vazifalari: Ushbu mavzu fonetikaning tilshunoslikdagi o'rni, nutq tovushlarining hosil bo'lishi, talaffuzi va akustik xususiyatlarini o'rganadi. Fonetikaning bo'limlari (artikulyatsion, akustik, auditor) va vazifalari muhokama qilinadi.
Nutq tovushlarining tasnifi. Unli tovushlar: Unli tovushlarning tasnifiy belgilari, ularning uch tomonlama (vertikal, gorizontal, lablanish) tasnifi, o'zbek tilidagi unlilarning xususiyatlari batafsil yoritiladi.
Undosh tovushlar tasnifi: Undosh tovushlarning hosil bo'lish o'rni va usuliga ko'ra tasnifi, jaranglilik-jarangsizlik, sonorlik kabi xususiyatlari, o'zbek tilidagi undoshlarning o'ziga xosliklari ko'rib chiqiladi.
Nutqning fonetik bo'linishi: Nutqning fraza, takt, bo'g'in kabi fonetik birliklarga bo'linishi, ularning xususiyatlari, o'zaro munosabatlari va nutqdagi vazifasi tahlil qilinadi.
Nutqiy oqimda so'z fonetik qiyofasining o'zgarishi. Fonetik hodisalar: Nutq oqimida tovushlarning kombinator va pozitsion o'zgarishlari, akkomodatsiya, assimilyatsiya, dissimilyatsiya, reduksiya kabi fonetik hodisalar misollar bilan izohlanadi.
Fonologiya. Asosiy fonologik tushunchalar: Fonema tushunchasi, uning fonetik xususiyatlardan farqi, fonologik oppozitsiyalar, korrelyatsiya, neytrallashuv kabi asosiy fonologik tushunchalar yoritiladi. Shuningdek, turli fonologik nazariyalar haqida ma'lumot beriladi.
Orfografiya, orfoepiya va grafika: Orfografiya (to'g'ri yozish qoidalari), orfoepiya (to'g'ri talaffuz qoidalari) va grafika (yozuv tizimi) haqida ma'lumot beriladi. O'zbek tilida imlo va talaffuzning o'ziga xosliklari, imlo qoidalarining asosiy printsiplari muhokama qilinadi.