Экология и управление водными ресурсами
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo'jaligi vazirligi tomonidan nashr etilgan bo'lib, Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti tomonidan tayyorlangan. Unda bakalavriat yo'nalishlari "Qishloq xo'jaligi suv ta'minoti va obodonlashtirish" hamda "Fermer xo'jaliklariga texnik xizmat ko'rsatish" bo'yicha bitiruv malakaviy ishlarini bajarish uchun metodik ko'rsatmalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Umumiy qism: Ob'ektning joylashuvi, suv manbalari, asosiy suv oqimlari, ma'muriy markazlar, magistral yo'llar, iqlim, relyef, gidrologiya, geologiya, gidrogeologiya, yo'llar va elektr ta'minoti haqida ma'lumotlar beriladi. Shuningdek, "O'zbekiston irrigatsiyasi" va "O'zbekiston ensiklopediyasi" kabi manbalardan foydalanish zarurligi ta'kidlangan.
- Suv iste'molini hisoblash: Qishloq aholi punktining suv iste'molchilariga fermer xo'jaliklari va ularning ehtiyojlari qo'shiladi. Fermer xo'jaliklari va qishloq xo'jaligi mahsulotlarini qayta ishlash korxonalari ichimlik suviga ega bo'lishi kerak. Suv iste'moli SNiP 2.04.02-97 asosida hisoblanadi. Suv iste'molining sutkalik taqsimoti va soatlik o'zgarishi aniqlanadi.
- Suv ta'minoti sxemasini tanlash: Suv ta'minoti sxemasini tanlashning asosiy jihatlari: manba turi (quduqlar, guruhli suv quvurlari), ta'minot sxemasi (bosimli va bosimsiz), yong'inga qarshi kurash usuli, tartibga soluvchi inshoot turi va tarmoq konfiguratsiyasi.
- Suv ta'minoti tizimining asosiy inshootlarini hisoblash: Suv olish qudug'i, bakteritsid qurilmasi va toza suv rezervuarini hisoblash metodikasi keltirilgan. Shuningdek, suv quvurining gidravlik hisobi bajariladi.
- Suvni muhofaza qilish tadbirlari: Suv ta'minoti ob'ektining joylashgan hududidagi suv resurslari va sanitariya-topografik holat haqida ma'lumotlar beriladi. Atrof-muhitni muhofaza qilish masalalari ko'rib chiqiladi.
- Ishlab chiqarishni tashkil etish: Suv ta'minoti ob'ektlarini qurishning umumiy muddati belgilanadi. Ish turlari (yer qazish, beton, montaj) bo'yicha ish hajmi hisoblanadi va asosiy mashinalar tanlanadi.
- Hayot faoliyatini muhofaza qilish tadbirlari: Suv ta'minoti ob'ektlarini qurishda hayot faoliyatini muhofaza qilish masalalari ko'rib chiqiladi. Xavfsizlik texnikasi bo'yicha ko'rsatmalar beriladi.
- Iqtisodiy qism: Suv ta'minoti sxemasi bo'yicha qurilish qiymati va ekspluatatsiya xarajatlari aniqlanadi. Texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlar hisoblanadi.