Синтаксис словосочетания и простого предложения современного русского языка

Ushbu kitob sintaksis, kursning maqsad va vazifalari, umumiy tavsif, so'z birikmasi, oddiy gap, ikki tarkibli gap va bir bo'lakli gaplar haqida ma'lumot beradi. Shuningdek, sodda gaplar, bog'langan gaplar va bog'lanmagan gaplar, ajratilgan elementlar haqida umumiy tushunchalar berilgan.

Asosiy mavzular

Sintaksis: Sintaksis atamasi tilning sintaktik qurilishini ifodalash uchun ishlatiladi. Sintaksis tilshunoslikning bir bo'limi sifatida tilning sintaktik birliklari, aloqalari va munosabatlarini o'rganadi. Gap qurishda leksikaning o'rni va ahamiyati haqida ma'lumot beradi.
So'z birikmasi: So'z birikmasi leksika, morfologiya va sintaksis o'rtasida vositachi bo'lib, so'z va so'z shakllari vazifasini bajaradi. So'z birikmalarining turlari, sintaktik aloqalari va ularning xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Undosh va tobe so'zlarning roli tushuntirilgan.
Oddiy gap: Oddiy gap sintaksisning asosiy birligi bo'lib, fikrni shakllantirish, ifodalash va etkazishning asosiy vositasidir. Oddiy gapning belgilari, turlari, tuzilishi va semantikasi tavsiflanadi. Gapning kommunikativ tiplari va modal xususiyatlari tahlil qilinadi.
Ikki bo'lakli gaplar: Ikki bo'lakli gaplar shunday strukturaviy-semantik turki, ularning tuzilishida ega va kesim mavjud bo'lib, ega va kesim orasidagi munosabatlar tahlili ko'rib chiqiladi. Erkin va tobe so'z birikmalarining aloqalari va ahamiyati tushuntirilgan.
Bir bo'lakli gaplar: Bir bo'lakli gaplar shunday gapi ularda ega ham, kesim ham bo'lmaydi. Bunday gaplarda bosh bo‘lak tarkibiga ko‘ra: aniq shaxsi, noaniq shaxsi, umumlashgan shaxsi, shaxssiz, infenitiv tarkibli, nominativ turlarga bo‘linadi. Bir bo‘lakli gaplarning o‘ziga xos xususiyatlari va qo‘llanilishi ko‘rsatiladi.
Murakkab gaplar: Qo‘shma gaplar gap bo‘laklari va bog‘lovchilar bilan bog‘langan gapning ikki yoki undan ortiq qismlaridan iborat. Ularning turlari va o‘ziga xos xususiyatlari keltirilgan. Bog‘langan gaplar va bog‘lanmagan gaplar o‘rtasidagi farqlar tahlil etilgan. Qo‘shma gapda bo‘laklarning o‘zaro munosabatlari ko‘rib chiqilgan.
Ajratilgan bo'laklar: Ajratilgan bo'laklar gapning boshqa bo'laklari bilan uncha bog'liq bo'lmaganligi uchun sintaksisdagi o'rnini to'liq belgilab bo'lmaydigan so'zlardir. Asosan ularning vazifasi gapni to'ldirishdir.