Системали нутк бузилишларининг клинико-педагогик, психологик характеристикаси
Ushbu kitob nutq tizimidagi buzilishlarning klinik, pedagogik va psixologik xususiyatlarini o'rganishga bag'ishlangan. Kitobda alaliya va afaziya kabi nutq buzilishlarining turlari, sabablari, anatomik-fiziologik asoslari, klinik ko'rinishlari va tasniflari batafsil yoritilgan. Alaliya bolaning nutq shakllanishi davrida bosh miyaning nutq sohasidagi organik zararlanishlar natijasida yuzaga keladigan nutqning rivojlanmasligi sifatida ta'riflanadi. Afaziya esa, nutq allaqachon shakllanganidan keyin miya zararlanishi tufayli nutqning buzilishi hisoblanadi. Kitobda alaliyaning turli xil tasniflari, jumladan, motor, sensor va sensor-motor shakllari, shuningdek, psixologik tasniflar (fonematik, predmetli va psixik faollik buzilishi bilan bog'liq) keltirilgan. Afaziyaning sabablari, turlari va tasniflari ham batafsil ko'rib chiqilgan. Afaziyaning akustiko-gnostik, akustiko-mnestik, semantik, afferent, efferent va dinamik turlari Luriya tasnifi bo'yicha tahlil qilingan.
Asosiy mavzular
- Alaliya: Alaliya - bolaning ona qornida yoki dastlabki rivojlanish bosqichida nutq shakllanishiga qadar bosh miya qobig'i nutq doirasining organik jarohatlanishi oqibatida uzluksiz rivojlanmay qolishidir. Alaliyaning sinonimlari: tug'ma afaziya, ontogenetik afaziya, rivojlanish afaziyasi, disfazia, nutqiy rivojlanishi sustlashuvi, nutqning konstitutsional orqada qolishi, tilni egallashdagi kamchiliklar. Alaliya sabablari: homiladorlik davridagi kasalliklar, tug'ruq travmalari, miya markazlarining buzilishlari va boshqalar.
- Afaziya: Afaziya - nutqning sistemali buzilishi bo'lib, miyada qon aylanishining buzilishi, bosh miya jarohatlari, o'smalar va infektsion kasalliklar oqibatida kelib chiqadi. Afaziyada og'zaki nutq, nutq xotirasi, fonematik eshituv, nutqni tushunish, yozma nutq, o'qish va hisob kabi qobiliyatlar buzilishi mumkin. Afaziyaning turlari: motor afaziya, sensor afaziya, amnestik afaziya va total afaziya.
- Afaziyaning klinik turlari (Luriya tasnifi): Afaziyaning Luriya tasnifi bo'yicha turlari: akustiko-gnostik (Verbike ta'riflagan, fonematik eshituv buziladi), akustiko-mnestik (eshitish-nutqiy xotira pasayishi), semantik (mantiqiy grammatik masalalarni yechish qiyinlashadi), afferent (artikulyatsion nutq apparati innervatsiyasi buziladi), efferent (ekspressiv agrammatizm kuzatiladi) va dinamik afaziya.