Товушлар тизими

Ushbu kitob o'zbek tilshunosligiga bag'ishlangan bo'lib, unda o'zbek tilining fonetik tizimi, xususan, unli va undosh tovushlarning tasnifi, artikulyatsiyasi va o'zaro munosabatlari batafsil ko'rib chiqiladi. Kitobda tovushlarning hosil bo'lishidagi fiziologik jarayonlar, ularning akustik xususiyatlari va o'zbek tilidagi tovush tizimining o'ziga xos xususiyatlari yoritilgan. Shuningdek, unda turli tilshunoslarning fonetikaga oid qarashlari tahlil qilinadi hamda o'zbek tili fonetikasini takomillashtirishga oid mulohazalar bayon etiladi.

Asosiy mavzular

Til tovushlarini hosil qilishda qatnashadigan a'zolar: Ushbu mavzuda inson tanasining til tovushlarini hosil qilishda ishtirok etadigan a'zolari, ularning tuzilishi va vazifalari haqida ma'lumot beriladi. Tovush hosil qilishda qatnashuvchi a'zolarning fiziologik va biologik jihatlari ham ko'rib chiqiladi.
Ovoz va shovqinning qatnashuvi asosidagi tovushlar tasnifi: Ushbu mavzuda o'zbek tilidagi tovushlar tarkibida ovoz va shovqinning qatnashuviga ko'ra turlarga ajratiladi. Ovoz tovushlar, shovqin tovushlar, ovozli tovushlar va ovozdor tovushlar kabi tushunchalar batafsil tahlil qilinadi. Tovushlarning artikulyatsion xususiyatlari va o'zaro munosabatlari ham yoritiladi.
Ovoz tovushlar: Ushbu mavzuda o'zbek tilidagi unli tovushlar (i, u, a, â, e, o) batafsil ko'rib chiqiladi. Ularning artikulyatsion xususiyatlari, lablarning holati, tilning vertikal va gorizontal harakati kabi jihatlar tahlil etiladi. Unlilarning o'zaro munosabatlari va tizimi ham yoritiladi.
Shovqin tovushlar: Ushbu mavzuda o'zbek tilidagi undosh tovushlar (p, f, t, s, ş, c, k, q, x, h) batafsil ko'rib chiqiladi. Ularning hosil bo'lish o'rni, usuli va artikulyatsion xususiyatlari tahlil etiladi. Undoshlarning o'zaro munosabatlari va tizimi ham yoritiladi.
Ovozli tovushlar: Ushbu mavzuda o'zbek tilidagi sonor tovushlar (b, v, d, z, j, ç, g, ĝ) batafsil ko'rib chiqiladi. Ularning hosil bo'lish o'rni, usuli va artikulyatsion xususiyatlari tahlil etiladi. Sonorlarning o'zaro munosabatlari va tizimi ham yoritiladi.
Ovozdor tovushlar: Ushbu mavzuda o'zbek tilidagi ovozdor tovushlar (y, m, n, ņ, l, r) batafsil ko'rib chiqiladi. Ularning hosil bo'lish o'rni, usuli va artikulyatsion xususiyatlari tahlil etiladi. Ovozdorlarning o'zaro munosabatlari va tizimi ham yoritiladi.