Islom dini asoslari va ma’naviyati

Ushbu kitob Islom dinining asoslari va ma'naviyatiga bag'ishlangan bo'lib, O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi tomonidan tavsiya etilgan. Unda Islom dinining shakllanishi, Markaziy Osiyo mutafakkirlarining islomiy ilmlar rivojiga qo'shgan hissasi, islomiy axloq masalalari, islomda ma'naviyat va ma'rifatga e'tibor, islom shariati asoslari, ota-ona va farzandlar hamda ustoz va shogird munosabatlari kabi mavzular yoritilgan.

Asosiy mavzular

• Islom dinining shakllanishi: Islom dinining paydo bo'lishi, uning Arabiston yarim orolida tarqalishi, islomning asosiy g'oyalari va tamoyillari haqida ma'lumot beriladi. Dastlabki musulmonlar va ularning e'tiqodlari, islomning boshqa dinlar bilan munosabatlari ko'rib chiqiladi.
• Islomning Movarounnahrga kirib kelishi: VII-VIII asrlarda arablar tomonidan Movarounnahrning zabt etilishi, islomning mintaqaga tarqalishi, mahalliy aholining islomga o'tishi va uning sabablari, islomning mahalliy madaniyatga ta'siri haqida so'z boradi. Shuningdek, arablar hukmronligi davrida Movarounnahrda islom madaniyatining rivojlanishi ham yoritiladi.
• Dunyoviy davlat va din: Dunyoviy davlatning mohiyati, dinning jamiyatdagi o'rni, davlatning dinga munosabati, diniy e'tiqod erkinligi, dunyoviy va diniy qadriyatlar o'rtasidagi muvozanat masalalari ko'rib chiqiladi. O'zbekistonda diniy siyosatning asosiy tamoyillari va yo'nalishlari haqida ma'lumot beriladi.
• Islom shariatining ma'naviy asoslari: Islom shariatining manbalari, asosiy qoidalari va tamoyillari, shariatning ma'naviy-axloqiy ahamiyati, inson huquqlari va erkinliklarining shariatdagi talqini, shariatning zamonaviy jamiyatdagi o'rni haqida so'z yuritiladi. Shuningdek, islom shariatining axloqiy me'yorlari va qadriyatlari ham tahlil qilinadi.
• Markaziy Osiyo buyuk mutafakkirlarining ma'naviy merosi: Markaziy Osiyodan yetishib chiqqan buyuk mutafakkirlarning (Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Abu Mansur Moturidiy va boshqalar) islom ilmlari rivojiga qo'shgan hissasi, ularning asarlari va ta'limotlari, islom madaniyatiga qo'shgan bebaho merosi haqida ma'lumot beriladi.
• Islom dinida ilm va ilm ahlini ulug'lash haqida: Islomda ilmning fazilatlari, ilm olishning ahamiyati, ulamolarning jamiyatdagi o'rni, ilmli kishilarga hurmat ko'rsatish, ilm olishning odoblari, ilmni o'rgatishning savobi haqida hadislar va rivoyatlar keltiriladi. Shuningdek, ilmni amaliyotga tatbiq etishning zarurligi ta'kidlanadi.
• Islom va mas'uliyat: Insonning Alloh, jamiyat, o'z oilasi, o'z nafsi oldidagi mas'uliyati, har bir musulmonning shaxsiy va ijtimoiy hayotdagi mas'uliyatining mohiyati, mas'uliyatni ado etishning savobi va uni bajarmaslikning oqibatlari haqida so'z boradi. Shuningdek, islomda ota-ona, farzand, qo'shni va jamiyat a'zolari o'rtasidagi mas'uliyatlar ham ko'rib chiqiladi.
• Islom dinida go'zal hulqlar va vafo: Go'zal hulqlarning islomdagi o'rni, yaxshi xulqlarning fazilatlari, yomon xulqlardan saqlanishning zarurligi, sabr, shukr, qanoat, adolat, muruvvat, hilm, hayo, sadoqat kabi axloqiy tushunchalarning mohiyati va ahamiyati haqida ma'lumot beriladi. Shuningdek, vafo va sadoqatning inson hayotidagi o'rni ham yoritiladi.
• Farzand va ota-ona munosabatlari: Islomda ota-ona va farzandlar o'rtasidagi munosabatlarning ahamiyati, ota-onaga hurmat ko'rsatish, ularning duosini olish, farzandlarga mehr-shafqat ko'rsatish, ularning tarbiyasi bilan shug'ullanish, ota-ona va farzandlar o'zaro burchlari va mas'uliyatlari haqida oyatlar va hadislar keltiriladi.
• Islom axloqiy fazilatlarini o'rganishda payg'ambar va ulug' solih insonlarning o'rni: Payg'ambar Muhammad (s.a.v.) va boshqa solih insonlarning hayoti va faoliyati islomiy axloqning eng yorqin namunalari sifatida, ularning axloqiy fazilatlari, sabr-toqat, adolat, muruvvat, hilm, hayo, sadoqat kabi sifatlari, ularning hayot tarzidan ibrat olishning ahamiyati haqida so'z boradi. Shuningdek, ularning oilaviy va ijtimoiy hayotida namuna bo'lishliklari ta'kidlanadi.
• Islomiy axloq: Islomiy axloqning mohiyati, asosiy tushunchalari, axloqiy me'yorlar va qadriyatlar, yaxshi va yomon xulqlar, insoniy fazilatlar, adolat, muruvvat, hilm, hayo, sadoqat kabi tushunchalarning mazmuni yoritiladi. Shuningdek, islomda axloqning o'rni va ahamiyati ham ko'rsatib o'tiladi.