Умумий ва анорганик химия
Ushbu kitob oliy o'quv yurtlari talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, unda umumiy va anorganik kimyoning asosiy tushunchalari, qonunlari, nazariyalari hamda amaliy ahamiyati batafsil yoritilgan. Kitobda atom tuzilishi, kimyoviy bog'lanish, eritmalar, elektrokimyoviy jarayonlar, kompleks birikmalar kabi muhim mavzularga alohida e'tibor qaratilgan.
Asosiy mavzular
- Kimyoning asosiy tushuncha va qonunlari: Kimyoning asosiy tushunchalari, valentlik, asosiy stexiometrik qonunlar (moddalar massasining saqlanish qonuni, ekvivalentlar qonuni, Avogadro qonuni, tarkibning doimiylik qonuni).
- Atom tuzilishi. D.I. Mendeleevning davriy qonuni va elementlar davriy sistemasi: Atomning Bor bo'yicha modeli, kvant sonlari, Pauli prinsipi va Gund qoidasi, Mendeleevning davriy qonuni va elementlar davriy sistemasi, atomlarning xossalari (atom radiusi, ionlanish energiyasi, elektron affinity, elektrmanfiylik).
- Kimyoviy bog'lanish va uning turlari: Kimyoviy bog'lanish turlari (kovalent, ion, metall bog'lanish), bog'lanish energiyasi, bog'lanish uzunligi, valent burchak, bog'lanish tartibi, dipol momenti, molekulalararo ta'sir turlari (Van-der-Vaals kuchlari, donor-akseptor bog'lanish), gibridlanish, molekulyar orbitallar usuli.
- Kimyoviy jarayonlar borishining asosiy qonuniyatlari. Termodinamika tushunchalari: Sistema haqida tushuncha (gomogen va гетероген sistemalar), energiya saqlanish qonuni (ichki energiya va entalpiya), Gess qonuni, Gibbs energiyasi, termokimyoviy hisoblar.
- Kimyoviy reaksiyalarning kinetikasi: Reaksiya tezligi, reaksiya molekulyarligi va tartibi, massalar ta'siri qonuni, reaksiya tezligiga ta'sir etuvchi omillar (konsentratsiya, temperatura, katalizator), aktivlanish energiyasi, kataliz, zanjir reaksiyalar.
- Kimyoviy muvozanat: Kimyoviy muvozanat haqida tushuncha, qaytar reaksiyalar, muvozanatga konsentratsiya, bosim va temperatura ta'siri, Le-Shatelye prinsipi.
- Dispers sistemalar. Eritmalar: Dispers sistemalar tasnifi, eritmalar konsentratsiyasi (foiz, molyar, normal, titr, molyal, molyar qism), osmos hodisasi, eritmalar bug' bosimi, Raoul qonunlari.
- Elektrolitlarning eritmalari: Elektrolitlar, elektrolitik dissotsilanish nazariyasi, dissotsilanish darajasi va doimiysi, izotonik koeffitsient, kuchli va kuchsiz elektrolitlar, suvdagi dissotsilanish muvozanati, gidrogen ko'rsatkichi (pH).
- Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari: Oksidlanish va qaytarilish ta'riflari, oksidlovchilar va qaytaruvchilar, elektron balansi usuli, muhim oksidlovchi va qaytaruvchilar.
- Elektrokimyoviy jarayonlar: Elektrodlar, elektrod potensiali, galvanik elementlar va ularning ishlashi, elektroliz.
- Kompleks birikmalar: Kompleks birikmalarning tuzilishi va xossalari, koordinatsion son, ligandlar, valentlik bog'lanishlar usuli, kristall maydon nazariyasi, molekulyar orbital usuli.