Липидлар. Сoвунланмайдиган липидлар. Терпенлар ва стероидлар
Ushbu kitob lipidlar, xususan, sovunlanmaydigan lipidlar, terpenlar va steroidlar haqida batafsil ma'lumot beradi. Kitobda ushbu birikmalarning klassifikatsiyasi, tuzilishi, xossalari, bioximik jarayonlardagi o'rni va biologik ahamiyati yoritilgan. Ayniqsa, terpenlarning o'simliklardagi, steroidlarning esa odam organizmidagi roli keng tahlil qilingan. Shuningdek, ular orasidagi bog'liqlik va umumiy kimyoviy asoslari ham ko'rsatib o'tilgan. Kitob talabalarga lipidlar dunyosiga chuqurroq kirib borishlari va ularning kundalik hayotimizdagi va organizmdagi muhimligini tushunishlari uchun asos yaratadi.
Asosiy mavzular
- Sovunlanmaydigan lipidlar umumiy ko'rinishi: Sovunlanmaydigan lipidlar ishqoriy va kislotali muhitda gidrolizlanmaydigan lipidlar bo'lib, ular ikki asosiy guruhga: terpenlar va steroidlarga bo'linadi. Bu lipidlar ko'pincha o'simliklarda va hayvonlarda uchraydi va ularning asosini izopren (C5H8) tashkil etadi.
- Terpenlar va terpenoidlar: Terpenlar izopren birliklaridan tashkil topgan tabiiy birikmalar bo'lib, ularning umumiy formulasi (C5H8)n. Ular tsiklik va atsiklik bo'lishi mumkin va tabiatda keng tarqalgan. Terpenoidlar esa tarkibida kislorod saqlovchi terpen hosilalari. Kitobda mentol, limonen, kamfora, b-karotin kabi terpenlarning tuzilishi, xossalari va qo'llanilishi haqida ma'lumot berilgan.
- Steroidlar: Steroidlar siklopentano-pergidrofenantren yadro tuzilishiga ega bo'lgan birikmalar. Ular organizmdagi ko'plab biologik jarayonlarda muhim rol o'ynaydi, jumladan gormonlar va vitaminlar sifatida. Kitobda steroidlarning klassifikatsiyasi (androstanlar, estranlar, pregnanlar, xolanlar, xolestanlar), ularning tuzilishi, xossalari va biologik ahamiyati, jumladan jinsiy gormonlar, kortikosteroidlar va o't kislotalari haqida batafsil so'z boradi.
- Xolesterinning ahamiyati: Xolesterin steroidlar guruhiga kiruvchi muhim lipiddir. U hujayra membranalarining asosiy tarkibiy qismi bo'lib, o't kislotalari va steroid gormonlarining sintezida ishtirok etadi. Xolesterin almashinuvining buzilishi ateroskleroz va boshqa yurak-qon tomir kasalliklariga olib kelishi mumkin.